Het woord ‘diagnostiek’ is afgeleid van het Griekse werkwoord ‘διαγιγνωσκω’, dat enerzijds ‘onderscheiden’, anderzijds ‘onderkennen en begrijpen’ betekent. De betekenis ‘onderscheiden’ verwijst naar het classificeren van kenmerken die mensen gemeenschappelijk hebben. ‘Onderkennen’ en ‘begrijpen’ verwijzen daarentegen naar een combinatie van kenmerken die specifiek is voor een bepaald persoon. Een classificerende diagnose in de psychiatrie c.q. geestelijke gezondheidszorg leidt tegenwoordig tot een dsm-5-code, een begrijpende diagnose in principe tot een behandelplan.

Dit handzame boekje gaat met name over het tweede aspect van diagnostiek – onderkenning, verklaring, predictie, indicatie voor en evaluatie van de (psychologische) behandeling van psychische disfuncties of gedragsmoeilijkheden. Het eerste hoofdstuk is beschouwend van karakter en gaat in op de vraag naar het wezen van psychodiagnostiek, op het psychodiagnostisch stroomschema, op het gebruik van instrumenten en op het moeilijke proces van oordelen en beslissen.

De overige hoofdstukken zijn meer inhoudelijk van aard. In hoofdstuk 2 worden de aanvraag, de hulpvraaganalyse en het (inrichten van het) eerste contact besproken. Hoofdstuk 3, 4 en 5 beschrijven, min of meer in detail, de achtereenvolgende fasen van de diagnostiek: onderkenning, verklaringsanalyse en indicatiestelling. In hoofdstuk 3 komen onder andere aan de orde de inschatting van acute problematiek, de criteria voor het vaststellen van een stoornis, ordenen van klachten en structureren van het klachtenpatroon, culturele verschillen, alsmede differentiële diagnostiek en comorbiditeit. Hoofdstuk 4 bespreekt de waarde van classificatie, het doel van verklaringsanalyse en de diverse aspecten van een verklaringsmodel. Indicatiestelling voor psychotherapie is het onderwerp van hoofdstuk 5. Hier wordt werk gemaakt van het adagium dat een diagnose eigenlijk een verborgen actieplan is. Hoofdstuk 6, ten slotte, bevat richtlijnen voor het schrijven van het diagnostisch onderzoeksverslag.

Het boek sluit aan bij een definitie van psychodiagnostiek als een benadering van de problematiek in kwestie ‘… op de wetenschappelijke psychologie gebaseerd’. Die wetenschappelijke insteek wordt consistent gehanteerd in heldere, genuanceerde en goed gedocumenteerde beschrijvingen. De tekst wordt nergens belerend, maar biedt wel behartenswaardige adviezen. Een mooi voorbeeld daarvan vond ik de volgende passage. ‘Echte experts weten ook wat ze niet weten, en zien hun conclusies als hypothesen die ze pas als waarschijnlijk correct aannemen na onafhankelijke bevestiging.’ Deze publicatie levert, kortom, in kort bestek een rijke hoeveelheid informatie, waarmee niet alleen de psycholoog, maar elke medewerker in de geestelijke gezondheidszorg zijn of haar voordeel kan doen als het gaat om diagnostiek. Van harte aanbevolen!

P.P.G. Hodiamont