Dit handboek, gevuld met wetenschappelijke publicaties, is samengesteld tijdens de pandemie en lijkt qua thematiek de huidige tijdsgeest niet beter te kunnen beschrijven. Tijdens de pandemie nam de polarisatie grootse vormen aan, mentale gezondheidsproblemen namen toe en discriminatie werd meer zichtbaar.

Elliott staat in de introductie stil bij vergrote sociale ongelijkheid en de rol van gender, armoede, afkomst en ras, waarbij de groep met de grootste risico’s op mentale gezondheidsproblemen ook de groep is met de minste kans op toegankelijke behandeling. Sociale patronen hebben een grote invloed op het krijgen van mentale gezondheidsproblemen, het ontvangen van adequate ondersteuning, het ontvangen van een diagnose en ook het verklaren ervan. De kracht van dit handboek ligt dan ook in het toevoegen van het sociologisch perspectief in het besef dat sociale integratie, sociale ongelijkheid en sociale cultuur een zeer grote invloed hebben op de mentale gezondheid en de behandeling ervan op macroniveau. In 27 hoofdstukken met evenzoveel thema’s wordt het sociologische perspectief op mentale gezondheid onderzocht.

Het eerste hoofdstuk neemt de lezer nog aan de hand door een inleiding te bieden over sociologie in de psychiatrie. Daarna staan auteurs stil bij spannende voorbeelden, zoals multistigmatisering, de impact van vervuiling op depressie (en het versluieren van deze oorzaak), school-shootings en politiegeweld. Ondanks de wetenschappelijke nuance en de deugdelijke uitwerking, zijn de politieke implicaties en dilemma’s voelbaar.

Het laatste hoofdstuk, van René Keet, laat zien dat de ggz weer helemaal terug is in de samenleving. Indirect maakt hij duidelijk dat het sociologische perspectief meer dan ooit van waarde is om thema’s als ongelijkheid, het honoreren van de mensenrechten en het opkomen daarvoor (advocacy) te borgen in de opkomende bewegingen van netwerkpsychiatrie en ecosystemen van mentale gezondheid. Het hoofdstuk ervoor, over Open Dialogue, laat eerder de beperking zien van het onderzoek naar nieuwe, instrumentele oplossingsrichtingen ten opzichte van het onderzoek gericht op waarden en generieke principes om zicht te krijgen op de complexe stapeling en interactie van ongelijkheden.

De kwaliteit van de hoofdstukken is wisselend en sommige thema’s kunnen we als typisch Amerikaans duiden. Als het verleden enige garantie voor de toekomst geeft, is de vraag hoe lang dát zo blijft. We concluderen dat het boek inspireert tot het opstellen van een roadmap voor toekomstig multidisciplinair onderzoek in Nederland en dat het sociale onderzoekers en beleidsmakers zal aanspreken. Juist door complexe thema’s vanuit meerdere perspectieven met meerdere kennisbronnen te beschouwen, kan de wetenschap een bijdrage leveren aan het gepolariseerde debat over sociale patronen en de impact op ongelijkheid.

 

Evi Buurman, verpleegkundige, junior onderzoeker, ’s-Hertogenbosch, Koen Westen, docent, senior onderzoeker, Breda