Dit boek probeert tot een integratie te komen van klinische ervaringen en onderzoeksresultaten van verschillende scholen die zich in de afgelopen decennia hebben beziggehouden met experimentele psychopathologie en experimentele cognitieve behandelingen bij schizofrenie. Het bevat een theoretische inleiding over informatieverwerking en de problemen die mensen met schizofrenie daarbij ondervinden, beschrijvingen van praktische interventies en diverse onderzoeksresultaten. De doelgroep is de practitioner-scientist: de wetenschappelijk geïnteresseerde clinicus.

De doelstelling wordt maar gedeeltelijk gehaald. Weliswaar wordt materiaal aangedragen uit verschillende onderzoeksgroepen en scholen, maar het allemaal in één boek stoppen, betekent nog geen integratie. De lezer moet goed opletten, want het woord 'cognitief' wordt ook in dit boek met twee verschillende betekenissen gebruikt. Er is in het algemeen verwarring over cognitieve revalidatie, in het Engels aangeduid als cognitive remediation of cognitive rehabilitation, en cognitieve (gedrags)therapie, aangeduid met cognitive (behavioural) therapy. De eerste, cognitieve revalidatie, richt zich op de cognitieve processen, zoals aandacht, geheugen, sociale perceptie, probleemoplossen. Door middel van uiteenlopende trainingspakketten wordt geprobeerd uiteenlopende processen gunstig te beïnvloeden. Alhoewel het boek onderzoeksresultaten aandraagt, moet de waarde daarvan niet overschat worden. De Cochrane Library legt de meeste van deze onderzoeken ter zijde, omdat zij niet voldoen aan het consort statement voor goede gerandomiseerde onderzoeken. De conclusie van dit gezaghebbende instituut is dat er geen evidentie voorhanden is die aantoont dat cognitieve revalidatie effectief is.

De cognitieve gedragstherapie komt in het boek minder uit de verf. Deze vorm van behandeling is in zes jaar tijd met stip gestegen door kwalitatief betere research, tot voor kort exclusief uit Engeland afkomstig. In het boek komen vooral de Zwitserse en Zweedse onderzoekers uit de cognitieve revalidatiehoek aan het woord, ondersteund door twee Amerikaanse schizofrenie-onderzoekers. Kingdon en Turkington verhalen over de succesvolle in Engeland ontwikkelde cognitieve gedragstherapie. Deze vorm van behandeling richt zich direct op het terugdringen van psychotische symptomen en angst en depressie en houdt daarbij rekening met de leerproblemen van de psychotische patiënt. De Cochrane Library zegt hierover dat dit een veelbelovende interventie is en de multidisciplinaire richtlijn uit Engeland en Wales (www.nice.org.uk) beveelt de interventie als evidence-based aan.

Het boek is opgedragen aan professor Carlo Perris, die onlangs plotseling is overleden. Zijn werk wordt recht gedaan in het boek. Ook geeft het boek een mooi beeld van de ontwikkeling van het cognitieve onderzoek van de afgelopen decennia. Het lijkt mij tevens een afsluiting van een periode waarin vergeefs gepoogd is het cognitieve deficit door middel van training te verbeteren. Het zwaartepunt is weg uit Zwitserland, Zweden en de Verenigde Staten en verschoven naar Groot- Brittannië. The winner takes it all in dit tijdperk van evidence-based psychiatrie.

M. van der Gaag