De redacteur had de bedoeling met dit boek ‘een meervoudig boeket’ samen te stellen, ‘een feest in gedrukte vorm, voor de zestigste verjaardag’ van zijn vriend Andrew Samuels. Niet minder dan 40 auteurs gingen aan het werk (en doken vaak ook in hun vroegere geschriften) om een bijdrage te leveren aan deze kleurige bloemenhulde. De schrijvers zijn allen vrienden van Samuels. De meerderheid is van jungiaanse komaf, maar ook freudiaanse analytici werkten mee, evenals enkele niet-analytische psychotherapeuten, academici en feministen. Ook Deirdre Bair, die een uiterst gedocumenteerde Jung-biografie schreef, deed haar duit in het zakje. Het resultaat is een ‘ondeugende diversiteit’, of – om in de bloemenmetafoor te blijven – een heel rijk, zij het ongelijk, kleurenpalet. Andrew Samuels is jungiaans psychoanalyticus, professor in de analytische psychologie en auteur van verschillende boeken. Met Jung and the post-Jungians (1985) exploreert hij het jungiaanse landschap. Jungs oeuvre leidde tot heel verschillende stromingen. Samuels pleit ervoor deze scholen in hun eigenheid te laten bestaan. In zijn tweede boek, The plural psyche (1989), poneert hij een frappante stelling: ‘Als analytici redetwisten, spreekt de meervoudige psyche. Verschillende standpunten reflecteren de multipliciteit van de psyche zelf.’ (1989: 5). ‘Teksten over dieptepsychologie zijn documenten over de ziel. Wat de intentie had óver de psyche te gaan is eigenlijk ván de psyche. […] De oorlog tussen de theorieën en de specifieke conflictpunten spreken rechtstreeks over de oorlog in de psyche.’ (1989: 217). In 1993 verscheen The political psyche en in 2001 Politics on the couch: citizenship and the internal life. In deze boeken nodigt hij alle psychotherapeuten uit om de sociale en politieke aspecten niet uit de weg te gaan in hun werk. Dat dit nodig is, blijkt uit sommige bijdragen in Sacral revolutions. De artikelen zijn kort (gemiddeld 7 à 8 bladzijden). Dit heeft het voordeel dat de kern van het betoog meestal duidelijk is. Deze beknoptheid vergemakkelijkt de lectuur, en is een zegen bij de minder goede teksten. De kwaliteit is ongelijk; dit is waarschijnlijk onvermijdelijk als men zo veel auteurs uitnodigt om mee te werken. Toch had ik de voorkeur gegeven aan een strengere redactie: één van de auteurs bijvoorbeeld beperkt zich in zijn opstel tot een (saaie) beschrijving van zijn eigen prestaties en publicaties… Het boek opent met een tot nu toe ongepubliceerd interview met Jung, op zijn 80ste verjaardag. Over Freud zegt Jung hierin: ‘Ik ben bang dat ik een vreselijke ontgoocheling was voor hem!’ Hij bekritiseert er ook de moderne wetenschap ‘die zich vooral baseert op het statistische gemiddelde. Zo krijgen we een beeld van de mens dat totaal onbelangrijk is. Het is niet meer dan een abstractie, maar niet de echte mens.’ (p. 11). Jung zei dit in 1955, lang vóór de intrede van de evidence-based medicine. Heel verschillende thema’s komen in het boek aan bod: beelden uit de transatlantische slavenhandel, de agressieve energie van de vrouw, herhaling en herstel na psychisch trauma, supervisie en ethiek, erkenning van onrecht en geweld in families, dromen bij psychosomatische patiënten, tegenoverdracht, het evangelie volgens Judas, burgerschap en subjectiviteit, esoterisme, therapie met een stervende patiënt, therapeutisch werk met overlevenden van politieke conflicten, humanistische psychologie, extraversie, hypocrisie, racisme, wilde analyse, politieke analyse van Shakespeare, enz. Het formaat van dit boek laat niet echt diepgang toe: vele bijdragen smaken naar meer, en geven zin om andere teksten te gaan lezen van de auteur – of van Samuels zelf. Het boek geeft wel een caleidoscopisch beeld van het analytische landschap: pluralistisch, zoals Samuels het graag wil.

J. Dehing