De auteurs, allen redacteuren van het Handboek systeemtherapie (Savenije e.a. 2014), schrijven in de inleiding dat het boek bedoeld is om aan hulpverleners praktische handvatten te bieden om systemisch te werken. Waarbij zij onder systemisch werken verstaan dat men in de behandeling kijkt naar ‘de context waarin mensen leven en waarin problemen en klachten zich voordoen’. Het boek voldoet daarmee aan een behoefte omdat het samenwerken met naastbetrokkenen tijdens de behandeling van patiënten steeds belangrijker wordt geacht, door

patiënten, naasten en professionals, en weinigen daarin getraind zijn.

Het boek is logisch van opzet. Het begint met drie hoofdstukken waarin auteurs beschrijven hoe je naar families kunt kijken, wat een systemische visie is en waarin zij aandacht besteden aan de context van de hulpverleners. Daarna volgen er hoofdstukken met onder andere aandacht voor contextuele factoren van de aanmelding en contact met de hulpverlening, het systemisch in kaart brengen van problemen, de positionering van de hulpverlener, en diverse settingen waarin syste­mische hulpverlening kan plaats­vinden. De auteurs sluiten af met hoofdstukken over systemische technieken en over verandering. Het boek geeft in een notendop een goed overzicht van de systemische visie, de verschillende systemische begrippen en de mogelijkheden van het systemisch werken.

Echter, door de compactheid ontstaat ook een dilemma, namelijk: voor wie is dit boek nu geschreven? Voor de hulpverlener die vaak systemisch werkt, zullen er veel momenten zijn waarop het beschrevene herkenbaar is, zowel vanuit een systemische opleiding of de praktijk. De systemisch onervaren hulpverlener zal door het boek mogelijk geënthousiasmeerd worden, maar zal zich ook vaak afvragen: hoe krijg ik dit voor elkaar? Bijvoorbeeld om structuur in een gesprek te houden met meerdere mensen of bij het uitvoeren van specifieke technieken zoals externaliseren, het losmaken van een ziekte of probleem van de persoon, of circulaire vragen stellen.

Door toegang tot een leeromgeving op de website van de uitgever aan te bieden, met daarin onder andere illustraties, aanvullende literatuur en oefeningen, worden vragen over de praktische uitvoering enigszins beantwoord. Maar vaak zelf doen en daarnaast volgen van een cursus en super- en intervisie blijven hard nodig, juist omdat systemisch werken zo’n ander denkkader verreist dan waarin de meeste hulpverleners opgeleid zijn.

Kortom, een boek dat de verschillende dimensies en mogelijkheden van het systemisch werken helder en kort beschrijft; iets wat echt als een prestatie van de auteurs gezien mag worden. Het boek kan helpen om de eerste stappen in samenwerken met patiënt en zijn of haar naastbetrokkenen te zetten of men kan het als ondersteuning gebruiken bij een cursus systemisch werken.

• Savenije A, Van Lawick MJ, Reijmers ETM. Handboek systeemtherapie (2de, herz. ed.). Utrecht: De Tijdstroom, 2014.

  
  Boom Psychiatrie/
  De Tijdstroom,

  Utrecht, 2018

  230 pagina’s,

  isbn 978-90-589-8316-9,

  € 36,-

  Boek met online leeromgeving

J. Cornelis, psychiater en relatie- en gezinstherapeut, Amsterdam