Eenieder die overweegt dit compendium van de psychiatrie aan te schaffen doet er goed aan eerst de boekenkast te controleren op voldoende beschikbare ruimte en dragend vermogen: met ruim 5000 pagina’s verspreid over twee delen is deze 8 kg wegende jubileumeditie van Kaplans en Sadocks standaardwerk bepaald geen compact leerboek. De oorspronkelijke doelstelling van Harold Kaplan, de geestesvader van het boek, om een allesomvattend handboek voor de psychiatrie te schrijven, wordt ook door de huidige redacteuren nagestreefd. Die doelstelling maakt de grote omvang van de nieuwste editie onontkoombaar. Sinds de eerste editie, vijftig jaar geleden, is de omvang van het boek gegroeid van 600 naar 5000 pagina’s, en van enkele naar meer dan 650 auteurs.

Deze toename weerspiegelt de ontwikkeling die de psychiatrie als medisch specialisme en als wetenschap in diezelfde vijftig jaar heeft doorgemaakt. De huidige redacteuren schrijven dat de psychiatrie, net als de overige medische specialisaties, zowel kunst als wetenschap is. Echter, in het geval van de psychiatrie misschien méér kunst dan wetenschap. Deze bewering kan als bescheiden worden geïnterpreteerd aangezien deze komt uit de pennen van de samenstellers van een op gedegen wetenschappelijke wijze samengesteld standaardwerk. Het typeert de prettige, realistische algehele toon van het boek.

Het boek is opgedeeld in duidelijk afgegrensde secties. De auteurs kiezen ervoor éérst de basale wetenschappen die ten grondslag liggen aan de psychiatrie uitgebreid te bespreken. Zo worden in de eerste hoofdstukken de biologische wetenschappen besproken, vervolgens worden psychologische theorieën en de sociale wetenschappen samengevat. Hiermee legt het handboek een grondige wetenschappelijke fundering. Pas ná deze eerste etiologische sectie én na een sectie gewijd aan psychiatrische diagnostiek worden de verschillende psychiatrische stoornissen stuk voor stuk besproken. Er zijn veel informatieve, rijk geïllustreerde gevalsbeschrijvingen in de tekst opgenomen.

In deel 2 komen verschillende contexten van het vak aan bod: onder andere psychosomatische geneeskunde en spoedeisende psychiatrie. Ook worden verschillende psychotherapeutische en biologische behandelingen en overige interventies individueel besproken. Als laatste volgen er nog delen over kinder- en jeugd- en ouderenpsychiatrie: volledige leerboeken binnen een handboek.

De huidige editie is volledig gereviseerd en ten opzichte van de vorige versie is er veel toegevoegd. Allereerst worden er uiteraard dsm-5-criteria gebruikt in de stoornissenhoofdstukken. Het is opvallend dat er daarnaast icd-10-coderingen gebruikt worden, en er tabellen zijn om dsm- met icd-classificaties te vergelijken. Over het geheel dichten de auteurs overigens een bescheiden rol toe aan deze classificaties. Er is zelfs een afzonderlijke kritiek op de methodiek van classificeren op basis van syndromen opgenomen in het handboek. Andere nieuwe toevoegingen aan deze editie zijn nieuwe secties over epigenetica en het microbioom in het grondig gereviseerde hoofdstuk ‘neural sciences’ en het beschrijven van suïcidaal gedrag en obesitas als afzonderlijke syndromen.

Er wordt uitgebreide informatie over psychofarmaca gegeven. Per farmacon worden indicaties, farmacokinetiek, doseringsadviezen, bijwerkingen en interacties uitvoerig besproken. Ook valt op dat de farmaca zijn ingedeeld op hun werkingsmechanisme, en niet op indicatie (zoals ‘antidepressiva’), in overeenstemming met aanbevelingen van de National Institute of Mental Health (nimh).

Het boek wordt digitaal ondersteund door VitalSource: het gehele handboek is beschikbaar via een intuïtieve epubreader voor Mac, pc, iOS en Android. De digitale toegang krijgt de lezer via een activeringscode die is meegeleverd met het aangeschafte boek. De installatie neemt ongeveer 20 minuten in beslag. Met de iPhone app is het lezen van hoofdstukken prettig, maar kan het bekijken van figuren en tabellen omslachtig zijn vanwege het steeds verschijnen van de navigatiebalk. Dit nadeel heeft de pc-versie niet. De app heeft een goede zoekfunctie. Doordat verwijzingen als hyperlinks werken, kan de lezer gemakkelijk ‘springen’ tussen verschillende hoofdstukken. Vooral bij complexe casuïstiek kan dit op een vlotte wijze nieuwe inzichten verschaffen. Overigens is het geen aanrader om de podcastfunctie te gebruiken: de teksten worden uitgesproken door een robotstem die het Engels volledig Nederlands uitspreekt (‘neuropskiatriek aspekts of moviement disordurs’).

Voor Nederlandse en Vlaamse artsen in opleiding tot psychiater (aiossen) wordt dit handboek niet voorgeschreven. Dat is jammer. Aiossen kunnen door de diversiteit en uitgebreidheid van het handboek in korte tijd gemakkelijk veel kennis vergaren. Nadeel hierbij is dat ze veel tussen de twee delen en de diverse hoofdstukken zullen moeten bladeren. De onderliggende hypothesen en theorieën worden in andere hoofdstukken beschreven dan de meer klinische hoofdstukken. De volledigheid en gedegen wetenschappelijke onderbouwing maken dit boek een geschikt allround naslagwerk voor specifieke vraagstukken tijdens klinisch werk en onderzoek.

Samenvattend: de tiende editie van Kaplan & Sadocks’s comprehensive textbook of psychiatry doet haar titel eer aan. Deze uitgave is het meest ambitieuze en volledige standaardwerk van ons vak. Het is realistisch in het aangeven van de beperkingen en grenzen van de psychiatrie en het heeft goede digitale functies die het haalbaar maken dit boek efficiënt in de dagelijkse praktijk te gebruiken.

W.A. Bokma, aios psychiatrie, Amsterdam, T. van Balkom, psychiater, Amsterdam