De kennis van de somatiek bij psychiaters en artsassistenten laat te wensen over. Dit heeft enerzijds te maken met het afschaffen van de somatische stage en anderzijds met het feit dat arts-assistenten als basisarts vrijwel direct aan hun specialisatie beginnen. Tijdens de opleiding wordt er betrekkelijk weinig aandacht besteed aan de somatische kennis van arts-assistenten. De auteurs schrijven in de inleiding van dit boek dat 50% van onze patiënten met een psychiatrische aandoening ook lijdt aan een lichamelijkeaandoening. Gelukkig komt er de laatste tijd wat meer belangstelling voor de somatiek en voor bijwerkingen van medicatie, zoals het metabool syndroom. Ook zien wij de samenhang veel beter tussen psychiatrische en lichamelijke ziekten, hetgeen wij met een begrip zoals 'allostatische belasting' goed kunnen illustreren. Het onderhavige boek is zeer praktisch van opzet en heeft het symptoom als uitgangspunt. Vervolgens wordt in alle hoofdstukken een strak stramien aangehouden, beginnend met een klinische presentatie, vervolgens de differentiaaldiagnose, daarna de risicotaxatie, de beoordeling en het beleid in psychiatrische settingen en ten slotte de referenties. Het boek is breed van opzet, vertrekt vanuit de huisartsengeneeskunde en eindigt vaak op het niveau van de interne geneeskunde. In overzichtelijke tabellen wordt de differentiaaldiagnose van het symptoom gepresenteerd en wanneer men eenmaal een symptoom als werkhypothese heeft gekozen, is gemakkelijk de handelwijze af te lezen die men dan dient te volgen. Deze tabellen zijn handig, praktisch en goed leesbaar. Ook alledaagse oorzaken van symptomen worden behandeld; zo dient men bij een patiënt die benauwd is na te gaan of deze zich verslikt heeft dan wel een corpus alienum ingeslikt heeft. Een bezwaar vind ik dat specifieke psychiatrische problemen wel genoemd worden, maar door de brede opzet van het boek onvoldoende aan de orde komen, bijvoorbeeld de hypertensieve crisis ten gevolge van monoamineoxidaseremmers en de hypotensie die veroorzaakt wordt door tricyclische antidepressiva. Ze worden genoemd, maar de behandeling wordt met een enkele regel afgedaan. Hetzelfde geldt voor het maligne neurolepticasyndroom en het serotonerg syndroom. Aanbeveling verdienen het hoofdstuk over agitatie en het laatste hoofdstuk over patiënten met multipele medische problemen, waarin interessante tabellen staan, zoals een opsomming van medicatie die men beter niet aan ouderen kan geven. Samenvattend kan ik zeggen dat het boek breed is, een praktische inslag heeft en overzichtelijk is opgezet. De specifieke psychiatrische problematiek komt onvoldoende aan bod, omdat het boek meer in de richting van huisartsengeneeskunde en interne geneeskunde gaat. Het is nuttig bij het diagnosticeren van een symptoom en de te volgen handelwijze dan wel voor het gericht aanvragen van een consult. Dit boek is geschikt voor psychiaters en arts-assistenten die goede geneeskundige zorg willen bieden aan patiënten dan wel beargumenteerd een consult willen aanvragen.

H.J. Pot