Psychiatrische zorg kan alleen worden geboden als de hulpverlener twee onderscheiden competenties ontwikkelt, aldus Gelder e.a. (1983). De eerste is het objectief en nauwkeurig afnemen van de anamnese, het uitvoeren van psychiatrisch onderzoek en het systematisch afwegen en ordenen van de informatie. De tweede is het vermogen om de patiënt intuïtief te verstaan als individu en persoon. Beide competenties worden ontwikkeld in het behandelen van patiënten, onder begeleiding en naar voorbeeld van meer ervaren collega’s. De competenties vallen min of meer samen met de klassieke tweedeling van Erklären en Verstehen, die rond het begin van de vorige eeuw werd geïntroduceerd door de Duitse psychiater en filosoof Karl Jaspers (Hengeveld 2006).

In deze bundel van 5 essays vormt de tweedeling van Erklären en Verstehen een rode draad. Door het hedendaagse primaat van evidence en biologie, in een zorg die wordt gedreven door dsm, dbc en management, raakt de unieke persoon in haar individuele waarde, volgens de auteurs, in de verdrukking. Karl Jaspers kan ons helpen om das Ganze des Menschseins in haar existentie in ons werk te herstellen.

In de publieke polemieken rond ons vak valt zeker iets te herkennen van een eenzijdige aandacht voor het Erklärende, alhoewel zich in het alledaagse contact met de collegae gelukkig toch ook nog veel van het Verstehende toont. Dit verschil tussen het publieke debat, veelal in objectiverende terminologie, en het persoonlijke gesprek, met haar rijke inhoud, toont het belang om ook in schrift aandacht te blijven geven aan het wezenlijk verstaan van de persoon in de ontmoeting tussen hulpverlener en patiënt. Deze bundel zou zo in een behoefte kunnen voorzien.

Bij het lezen heb ik mij afgevraagd hoe de bundel het Verstehende weer een plek geeft in de psychiatrie. Het had geholpen als de auteurs een brug hadden geslagen tussen het fenomenologisch-existentiële taalregister van Karl Jaspers en het hedendaagse denken, dat dominant is beïnvloed door het Angelsaksische denken. Helaas heb ik dat niet teruggelezen. Het veelvuldig gebruik van fenomenologisch-technisch jargon maakt dat hedendaagse hulpverleners deze bundel niet gemakkelijk zullen verstaan. Het afstand scheppende, vervreemdende van dit jargon raakt in de loop van de bundel nog versterkt door de polemische attitude tegenover de ‘moderne’ psychiatrie. Het gevolg is dat de bundel, naar ik verwacht, toch vooral gelezen en begrepen zal worden door de eigen parochie. Dat is jammer, want de positieve boodschap van een verstehende psychiatrie heeft aan belang niet ingeboet.

• Gelder M, Gath D, Mayou R. Oxford textbook of psychiatry. (4de ed.). Oxford: Oxford University Press; 1983.
• Hengeveld MW. De psychopathologie van Karl Jaspers: toen en nu. Tijdschr Psychiatr 2006; 48: 835-42.

  
  KSGV,

  Tilburg, 2017

  104 pagina’s,

  isbn 978-01-902-6085-9,

  € 19,50

A.M. van Hemert, psychiater, Leiden