samenvatting Schizofrenie met comorbide middelenmisbruik of -afhankelijkheid komt veel voor en deze combinatie kan de behandeling compliceren. Langdurige gedwongen abstinentie is een ingrijpende maatregel voor de patiënt, maar kan ethisch en juridisch te verantwoorden zijn in het kader van geïntegreerde behandeling van schizofrenie en een comorbide stoornis in het gebruik van middelen. Wij beschrijven een patiënte bij wie langdurige gedwongen abstinentie leidde tot afwenden van gevaar, toename van psychiatrische stabiliteit en toegenomen autonomie.