achtergrond Bij langdurig opgenomen chronische patiënten komt het regelmatig voor dat twee of meer psychofarmaca worden gecombineerd. Vanuit theoretisch oogpunt zijn deze combinaties soms niet logisch.
doel Polyfarmacie en irrationele combinaties inventariseren in de klinische praktijk.
methode In een populatie van 127 langdurig op open verblijfsafdelingen opgenomen patiënten onderzochten wij per woonvoorziening (indirect gekoppeld aan de intensiteit van zorg) de mate waarin combinaties van psychofarmaca werden voorgeschreven, de aard van deze combinaties (combinaties van stoffen met al of niet sterk op elkaar gelijkende farmacologische eigenschappen), de redenen van dit medicatiebeleid en de relatie met de dsm-ivdiagnose.
resultaten Vierentwintig procent van de totale populatie bleek vier of vijf psychofarmaca te gebruiken, waarbij in 89% van de gevallen irrationele combinaties voorkwamen. In de groep van gebruikers van vier en vijf psychofarmaca bevonden zich overwegend (partieel) therapieresistente patiënten met schizofrenie van het ongedifferentieerde en gedesorganiseerde type en een schizoaffectieve psychose. Bij de totale groep van gebruikers van vier en vijf psychofarmaca kwamen relatief meer ontwikkelings- en persoonlijkheidsstoornissen voor. Het percentage gebruikers van vier en vijf psychofarmaca nam toe met de intensiteit van zorg. Irrationele combinaties waren na langdurige behandeling tot stand gekomen bij patiënten met complexe symptomatologie. Op basis van literatuuronderzoek wordt een opsomming gegeven van mogelijke behandelingen bij therapieresistentie en bij gedragsproblematiek. Aanbevelingen worden gedaan voor verder onderzoek naar de waarde van toevoeging van een tweede hoogpotent antipsychoticum bij therapieresistentie voor clozapine, en voor bevordering van de kwaliteit van het voorschrijven van laagpotente antipsychotica en benzodiazepinen als additie bij bijkomende gedragsproblemen.
conclusie Polyfarmacie en irrationele combinaties komen veelvuldig voor bij verblijfspatiënten in het algemeen psychiatrisch ziekenhuis en lijken onvermijdelijk.