Dit boek geeft in 67 hoofdstukken een overzicht van de klinische en preklinische neurowetenschappen. De verschillende, hieronder tussen haakjes genoemde, psychiatrische en neurologische ziektebeelden zijn steeds als apart hoofdstuk ondergebracht bij één van de negen basale delen. Sinds mijn vorige recensie in dit tijdschrift (2000) is de indeling vrijwel ongewijzigd gebleven. Deel i behandelt de neurobiologie van gedrag in algemene zin, deel ii de celbiologie en moleculaire biologie van het neuron, deel iii de synaptische transmissie, deel iv de neurale basis van cognitie, deel v de perceptie, deel vi de motoriek, deel vii onbewuste en bewuste informatieverwerking (arousal, emotie, slaap en motivatie), deel viii gedrag en het ontwikkelende zenuwstelsel (neuroplasticiteit, seksuele differentiatie en veroudering) en deel ix taal, denken, stemming en geheugen (schizofrenie, depressie, manie en angst).

Het boek besluit met zes appendices over algemene onderwerpen: de neuronale circuittheorie, het neurologisch onderzoek, cerebrale bloedsomloop, de bloed-hersenbarrière en liquor cerebrospinalis, neuronale netwerken en verschillende theoretische benaderingen binnen de neurowetenschappen. Na de volledige en goed bruikbare index bevindt zich op de binnenzijde van de achterflap nog een lijst met gebruikte symbolen en meeteenheden.

Waar het onderwerp consciousness in de vorige editie nog werd weggezet in de appendices, heeft het nu een prominente plaats gekregen, o.a. in deel ix . De auteurs stellen dan ook dat er sinds de vorige editie op dit gebied veel vooruitgang is geboekt. Terwijl in het laatste decennium van de vorige eeuw de moleculaire genetica heeft geleid tot de ontrafeling van een aantal neurologische ziektebeelden, werd in het eerste decennium van deze eeuw vooral veel kennis vergaard over neuronale netwerken, neuro-imaging en computational neural science . Deze kennis zal bijdragen aan het begrijpen van cognitieve processen, zoals (onder)bewustzijn en denken, en dus aan het begrip van psychiatrische aandoeningen. Verder zal deze kennis kunnen leiden tot een vooruitgang in de cognitieve therapie, doordat cognitieve interventies met neuro-imagingtechnieken real time geëvalueerd kunnen gaan worden.

Hoewel de moleculaire genetica tot nu toe dus vooral de kennis over neurologische aandoeningen met een neuropathologisch substraat verder heeft geholpen, is het enthousiasme voor de psychiatrie er in dit boek niet minder om. Al in de klassieke oudheid beitelde men immers boven de tempel van Apollo in Delphi: ‘Begrijp uzelf’ en nu, ruim 2400 jaar later, zijn we eindelijk zover dat we hier op het niveau van neuronale netwerken serieuze vordering mee maken, ten einde te bedenken hoe wij denken. Daarom staan de laatste jaren niet alleen de hersenen in de belangstelling, maar ook de psyche, de vrije wil en het onderbewuste.

Hierbij moeten we ons realiseren te staan op de schouders van reuzen. Een van die reuzen was Sigmund Freud. Hij beschreef het onderbewuste vanuit psychoanalytisch perspectief, maar deed ook zelf onderzoek naar neuronale netwerken. Om hem te eren en om het belang van de neurowetenschappen voor de psychiatrie te onderstrepen, prijkt een gravure van een door Freud opgetekend neuronaal netwerk op de voorkant van het boek.

Voor wie is dit boek bestemd? Oorspronkelijk komt Principles of neural science voort uit een syllabus van 65 hoofdstukken die correspondeerden met de 65 colleges Neurobiologie voor medisch studenten, coassistenten en artsen in opleiding tot specialist van Columbia University, vs . Neurologen en psychiaters namen het boek tijdens de opleiding van a tot z door. In latere edities werd het geschikt gemaakt voor degenen die de colleges niet konden volgen en voor preklinische disciplines. Door nieuwe conceptuele inleidingen per hoofdstuk is het nu mogelijk om onderwerpen te lezen zonder de voorgaande hoofdstukken te hebben doorgenomen.

Als klassiek naslagwerk leent het zich echter minder, daar is het te weinig volledig voor. Hoewel de beschrijving van dna , neuro-imagingtechnieken en andere preklinische onderwerpen in deze druk sterk is verbeterd, is de kans groot dat je niet snel vindt wat je zoekt. Bovendien ligt het boek nogal zwaar in de hand. Als men toch iets wenst op te zoeken, dan kan de psychiater (in opleiding) nog altijd het beste te rade gaan bij het Comprehensive textbook of psychiatry van Kaplan en Sadock. Echter, als men uit is op een dieper begrip van een neurobiologisch onderwerp, dan weegt de didactische kwaliteit van Principles of neural science letterlijk en figuurlijk ruim op tegen het grote gewicht.

Samenvattend: het prachtig uitgegeven Principles of neural science lijkt onmisbaar in het medisch onderwijs en de opleiding tot psychiater. Maar ook voor de geregistreerde psychiater, neuroloog of neurowetenschapper, die het boek tijdens de opleiding nog niet van a tot z gelezen heeft, is het een aanrader.

W. Hoogendijk