Bijna tegelijk zijn er recent twee handboeken verschenen die het veld van de hiv-infectie en bijkomende psychische problematiek belichten. Voor de liefhebber van Engelstalige literatuur gaat het om het Handbook of aids psychiatry van Mary Ann Cohen e.a., dat voortvloeit uit het eerder verschenen Comprehensive textbook of aids psychiatry van Cohen en Gorman (New York: Oxford University Press; 2008). Het Handboek hiv en psychische klachten is het eerste Nederlandstalige boek dat specifiek ingaat op comorbide psychische klachten bij hiv-infectie.

Cohen e.a. richten zich met hun boek nadrukkelijk tot de ‘aidspsychiater’, zoals zij het noemen. Dit heeft invloed op de boekindeling. Als inleiding beschrijven zij modellen en settings van ‘aids-psychiatrische’ zorg. Tevens wordt stilgestaan bij meer algemene aspecten van de hiv-infectie en psychiatrische comorbiditeit, zoals preventiestrategieën voor hiv-transmissie en stigmabeleving rondom aids en psychiatrie. Daarna volgen hoofdstukken over diagnostiek en behandeling van aidsgerelateerde psychiatrische stoornissen. In het bijzonder het hoofdstuk over psychofarmacologische interventies werkt positief onderscheidend. Hoofdstukken over hiv-gerelateerde symptomen en medische multimorbiditeit en wederom meer algemene aspecten van ethische, juridische en zelfs spirituele aard ronden het boek af.

Schadé, Boenink, Danner en anderen richten zich in hun Handboek hiv en psychische klachten minder expliciet op de psychiater, hetgeen de opbouw van het handboek echter ook voor psychiaters ten goede komt. Naast het leesplezier (Nederlandstalig) profiteert dit handboek vooral van de minder algemene opzet en de specifiekere toespitsing op psychische klachten bij de patiënt met hiv-infectie. Na een algemeen inleidend somatisch gedeelte met hoofdstukken over epidemiologie, diagnostiek, behandeling en wetenschappelijk onderzoek rondom hiv-infecties volgt deel twee van het boek met een grondige beschrijving van psychiatrische beelden gerelateerd aan hiv/aids. In alle gevallen, of het nu gaat om affectieve of cognitieve symptomen of om klachten voortkomend uit persoonlijkheidsproblematiek, zijn er illustratieve casusbeschrijvingen toegevoegd, die de herkenbaarheid en toepasbaarheid voor de praktijk vergemakkelijken.

 

Het psychotherapiehoofdstuk is vergelijkbaar met het handboek van Cohen e.a. en men bespreekt individuele therapievormen en groepspsychotherapie zoals cognitieve gedragstherapie, interpersoonlijke psychotherapie, psychoanalytische psychotherapie en een meer directief structurerende begeleiding. Het psychofarmacologische domein komt echter bij Cohen e.a. meer tot zijn recht. Psychiaters die een compleet overzicht zoeken van interacties tussen diverse psychofarmaca en relevante medicatie bij hiv/aids zullen hierover tevreden zijn.

In deel vier van het Nederlandstalige handboek bespreekt men ten slotte de belangrijkste doelgroepen voor hiv-hulpverlening in Nederland, bijvoorbeeld Afrikaanse of Caribische immigranten, homoseksuele mannen en (zwangere) vrouwen.

Beide boeken verdienen bijzondere aandacht door beroepsgroepen die aan met hiv geïnfecteerde patiënten met psychische comorbiditeit zorg verlenen. Wie niet zelf de vertaalslag naar de Nederlandse situatie wil maken, kan het beste kiezen voor het Nederlandstalige handboek, ook vanwege relevante verwijzingen naar adressen, websites en de auteurslijst. Laatstgenoemde toont een bijna compleet overzicht van specialisten die binnen dit werkveld in Nederland een naam hebben opgebouwd.

Carsten Leue