Het nieuwe zwart. Rouw, melancholie en depressie
(Vert. R. van de Weijer & S. Wagenaar)
Dit boek is in 2009 uitgekomen in het Engels en recent vertaald naar het Nederlands. De auteur houdt een pleidooi voor het luisteren naar en het analyseren van het persoonlijke verhaal van iedere patiënt met depressieve klachten. Hij laat zien dat de huidige therapie bij depressie (medicatie en cognitieve gedragstherapie) zich richt op oppervlakkige symptomen en de onderliggende psychodynamische oorzaken ongemoeid laat.
Darian Leader gaat in op de begrippen ‘rouw’ en ‘melancholie’ zoals Freud deze beschreef. Hij laat zien dat het proces van het doorlopen van de normale psychodynamische rouwstadia bij pathologische of gecompliceerde rouw tot stilstand is gekomen. Dit komt voornamelijk door de sterke haatgevoelens waarmee de liefde voor degene die de patiënt heeft verloren, is vermengd. Bij melancholie slaat deze haat terug op de persoon zelf. Naast psychoanalyse zouden poëzie of andere vormen van kunst een uitweg kunnen bieden om de (melancholische) rouw te verwerken.
In het boek worden bovenstaande theorieën geïllustreerd aan de hand van voorbeelden uit de psychoanalytische praktijk en tevens in een maatschappelijk en historisch kader geplaatst. Het streven naar geluk, dat kenmerkend is voor de huidige westerse maatschappij, zit volgens de auteur een gedegen rouwproces in de weg. Rouw wordt niet doorleefd, maar eerder ontkend. Afbrokkeling van de publieke rouwrituelen, waarbij rouw een individuele aangelegenheid is geworden, hebben het rouwproces verder uitgehold.
In dit pleidooi voor een psychoanalytische benadering van depressieve klachten komt de auteur niet met echt vernieuwende ideeën. In zijn boek is hij soms wat kort door de bocht door in het concluderende hoofdstuk op ongenuanceerde wijze uitspraken te doen over onderwerpen die eerder in het boek minimaal ter sprake zijn gekomen. Ook is het boek soms wat beperkt doordat het zich voornamelijk richt op depressieve klachten als gevolg van geblokkeerde rouw. Toch slaagt de auteur erin traditionele psychoanalytische theorieën helder en illustratief uit te leggen en in een maatschappelijk en historisch kader te plaatsten. Hij laat de lezer nadenken in hoeverre rouw bij het leven hoort en wat de functie is van zwaarmoedigheid en rouwarbeid. Het boek zit vol levendige en interessante voorbeelden uit de praktijk en is voor een breed publiek toegankelijk. Voor zowel leken als clinici zonder psychoanalytische achtergrond geeft het boek een breed en verdiepend inzicht van depressieve klachten in het kader van rouw.
R. Olieman, A.J.L.M. van Balkom