Onder redactie van de internationaal bekende kinder- en jeugdpsychiaters Gillberg (Zweden), Harrington (Engeland) en Steinhausen (Zwitserland) is dit jaar A Clinician's Handbook of Child and Adolescent Psychiatry uitgebracht. Volgens de van Dale (2005) is een handboek een 'leidraad', of een 'boekwerk dat een stelselmatige samenvatting behelst van enig vak van kennis, kunst of wetenschap'. Gezien zowel de status van de redactie als de strekking van de titel van het boek zijn de verwachtingen ten aanzien van deze publicatie a priori hoog gespannen. A Clinician's Handbook of Child and Adolescent Psychiatry bestaat uit 24 hoofdstukken, waar 27 auteurs een bijdrage aan hebben geleverd. Qua vorm kent dit handboek een thematische opbouw, waarbij per hoofdstuk steeds één psychiatrisch beeld centraal staat. In totaal komen dus 24 stoornissen aan bod, die alle op uniforme wijze volgens een vaste koppenstructuur besproken worden: inleiding, definitie en classificatie, epidemiologie, klinisch beeld, etiologie en behandeling. Elk hoofdstuk wordt afgesloten met een lijst van aanbevolen literatuur en een appendix met, indien voorhanden, relevante gestandaardiseerde diagnostische instrumenten. Opvallend is dat er in de tekst geen gebruik wordt gemaakt van referenties. Qua inhoud omvatten de 24 door de redactie gekozen psychiatrische beelden alle stoornissen die doorgaans op de kinderleeftijd of in de adolescentie beginnen, plus een selectie van meer 'volwassen' stoornissen, waaronder middelenmisbruik, schizofrenie, posttraumatische stressstoornis, slaapstoornissen, aanpassingsstoornissen en persoonlijkheidsstoornissen. dsm-iv-diagnoses worden in dit handboek kinder- en jeugdpsychiatrie wel beschreven, maar wat betreft de classificatie en definitie van de geselecteerde stoornissen wordt primair uitgegaan van de icd-10. Zo is het even onwennig om te lezen over het hyperkinetisch syndroom in plaats van over adhd (aandachtstekortstoornis met hyperactiviteit). Een van de doelstellingen van A Clinician's Handbook of Child and Adolescent Psychiatry is om de meest recente wetenschappelijke kennis over de diagnostiek en behandeling van psychopathologie bij kinderen en jeugdigen zo goed mogelijk te integreren met de klinische praktijk. De benadering hierbij is evidence-based. Het gaat de auteurs uiteindelijk om het verbeteren van de kwaliteit van zorg op grond van empirische evidentie. Het gebruik van (speculatieve) theorieën wordt bewust vermeden. Sterke kanten van dit boek zijn de uniforme stijl van de hoofdstukken en de overzichtelijkheid en volledigheid van de gepresenteerde informatie. In deze zin voldoet het boek aan de eisen van een klinisch naslagwerk dat als een leidraad kan dienen bij de diagnostiek en de state-of-the-art-behandeling van kinderen en jeugdigen met een psychiatrische stoornis. De keerzijde evenwel van deze grondige aanpak en evidence-based benadering is dat dit boekwerk tevens 'klinisch', in de zin van koel en afstandelijk, genoemd kan worden. Zo miste ik bij het lezen van dit boek de frustraties en het zweet en de tranen, die zo kenmerkend zijn voor de klinische praktijk. Hiermee samenhangend miste ik ook, voor een beter totaaloverzicht, een overkoepelend kader in de vorm van een inleidend en/of concluderend hoofdstuk. Waarom is er bijvoorbeeld voor gekozen om een selectie van volwassen stoornissen aan de kinder- en jeugdpsychiatrische stoornissen toe te voegen? Maar ook de aard van de selectie zelf roept vragen op. Waarom bijvoorbeeld aanpassingsstoornissen en persoonlijkheidsstoornissen wel en een delirant beeld en/of een dissociatieve stoornis niet? Jammer dat deze vragen onbeantwoord moeten blijven. Alles overwegende ten slotte vind ik dat A Clinician's Handbook of Child and Adolescent Psychiatry wel voldoet aan haar a priori hoge verwachtingen. Ondanks de kritiek die geleverd kan worden is dit klinisch handboek overzichtelijk, informatief en up-to-date. Een waardevolle aanschaf voor clinici die in de praktijk te maken hebben met kinderen en jeugdigen met een van de 24 beschreven psychiatrische stoornissen.

M. Wiznitzer