Schrijven over op het lichaam gerichte behandeling van psychiatrische stoornissen is niet eenvoudig vanwege de vele non-verbale aspecten die inherent zijn aan zo'n behandeling. Het is echter wel de moeite waard om dit gebied verder te exploreren. Dat vraagt onder meer om zorgvuldig opgezet vergelijkend onderzoek waarbij behandelprotocollen kunnen worden getoetst op werkzaamheid. Een goede beschrijving en beargumentering van de gebruikte methode(s) kan dan een goede start zijn. Helaas vormt dit boek daaraan geen bijdrage van betekenis. De auteur presenteert een eclectisch therapiemodel waarin met gebruikmaking van uiteenlopende psychotherapeutische referentiekaders het lichaam min of meer centraal staat. De gevalsbeschrijvingen betreffen patiënten die een of meer schokkende ervaringen hebben meegemaakt en die vaak een posttraumatische stressstoornis (ptss) hebben. Het boek is geschreven voor psychotherapeuten met het doel therapeutische technieken te leren die zijn toegesneden op de individuele patiënt. Drie inleidende hoofdstukken beschrijven respectievelijk de posttraumatische psychopathologie, de geïntegreerde traumatherapie en een overzicht van twaalf uiteenlopende therapeutische kaders. Daarna volgen de gevalsbeschrijvingen die fragmenten van therapeutische sessies van de auteur met haar patiënten bevatten. De gevalsbeschrijvingen zijn enigszins geordend naar de therapiemethoden. De inleidende hoofdstukken zijn oppervlakkig en onzorgvuldig. Neurobiologische hypotheses worden omarmd en zeer beknopt behandeld, om vervolgens als uitgangspunt te dienen voor het handelen van de therapeut. De bespreking van de posttraumatische psychopathologie beperkt zich tot de ptss en de schokkende ervaringen worden gekarakteriseerd volgens een indeling die onvoldoende wordt verduidelijkt. De keuze van de verschillende referentiekaders wordt niet toegelicht en nodigt ook niet uit, omdat deze een sfeer uitademt van de jaren zeventig en tachtig. De kritische evaluatie van behandelmethoden die in vakkringen in de periode daarna heeft plaatsgevonden, lijkt aan de auteur te zijn voorbijgegaan. Zo vinden we naast de cognitieve gedragstherapie en de inzichtgevende therapie ook de gestalttherapie, Body Dynamic Running Technique en Levine's sibam-model (Sensation, Image, Behaviour, Affect, Meaning). Ook de literatuurreferenties zijn zeer algemene boeken en artikelen die soms al gedateerd zijn. In alle interventies staat het begrip common sense centraal. Wellicht is dit tekenend voor de aspiraties van de auteur. Het sausje neurobiologie kan niet verhullen dat dit een overbodig en gedateerd boek is op een markt waarop degelijke en up-to-date boeken over de behandeling van getraumatiseerde mensen bestaan.

B.J.N. Schreuder