In Cultural Psychiatry (synoniem voor transculturele psychiatrie en cross-cultural psychiatry) zijn dertien voordrachten gebundeld die gehouden werden tijdens een conferentie in Basel in 1998. Transculturele psychiatrie wordt gezien als belangrijke weg waarlangs de sociale wetenschappen, en met name de medische antropologie, hun plaats kunnen (her)winnen binnen de psychiatrie. Waar transculturele psychiatrie vroeger doorgaans geassocieerd werd met het beschrijven en catalogiseren van exotische ziektebeelden in vreemde culturen die niet passen binnen de 'universele psychiatrie', gaan de auteurs van dit boek ervan uit dat culturele verschillen op allerlei niveaus bestaan binnen multiculturele samenlevingen. Deze verschillen zijn van invloed op belangrijke psychiatrische kernconcepten, zoals diagnostiek, classificatie, behandeling, organisatie van de gezondheidszorg, preventie en gezondheidsvoorlichting. Wat nog steeds ontbreekt, is een theoretisch kader hiervoor.

Er worden twee verklaringen voor deze lacune gegeven. Allereerst de strenge methodologische regels waaraan modern onderzoek moet voldoen, wil het als valide gekwalificeerd worden. Het moet zo veel mogelijk dubbelblind, gecontroleerd en prospectief worden uitgevoerd. Voor sociaal-wetenschappelijk onderzoek is dat een moeilijke opgave. Daarnaast is het gebrek aan overkoepelende theorievorming te wijten aan de controverse tussen de algemene psychiatrie die hecht aan universele ziektecategorieën en de medische antropologie die zich richt op persoonlijke ziekte-ervaringen en deze probeert te koppelen aan omgevingsfactoren.

De transculturele psychiatrie zou een brug kunnen slaan tussen deze beide. In deze bundel wordt daartoe een poging gedaan. Het boek richt zich op twee vragen. Allereerst: wat is de rol van de factor cultuur in de psychiatrie of wat zou de rol van cultuur daarin moeten zijn, en hoe kan aandacht voor cultuur bijdragen aan de verbetering van de geestelijke gezondheidszorg? En vervolgens: op welke wijze kunnen ervaringen in de transculturele psychiatrie bijdragen aan de versterking van de rol van de medische antropologie in de algemene psychiatrie?

De onderwerpen in dit boek zijn onderverdeeld in drie categorieën: (1) interdisciplinaire concepten, van belang voor de klinische praktijk en het wetenschappelijk onderzoek; (2) migratie, trauma en de psychiatrische problemen van migranten; en (3) cultuurgebonden lessen voor psychiatrische interventies en behandelingen. De zogenaamde 'culturele formulering' neemt in de bundel een belangrijke plaats in, maar de theoretische onderbouwing hiervoor blijft achter, ondanks het krachtige pleidooi hiervoor. Een waardevolle suggestie lijkt mij dat voor theorievorming wellicht eerst duidelijk onderscheid gemaakt moet worden tussen de specifieke psychiatrische stoornissen en algemene vormen van psychisch onwelbevinden. De auteurs, allen van Europese origine, blijken weinig te verschillen van hun Amerikaanse collega's die zich met dit onderwerp bezighouden. Het boek biedt een overzicht van de state- of- the-art, maar is voor de meer ervaren lezer niet zo verrassend.

F.A.M. Kortmann