Een narratief raamwerk, zoals de subtitel van dit boek aangeeft, is niet een alternatief voor andere raamwerken in de psychotherapie. De auteur illustreert in dit voortreffelijke boek, dat het narratieve - verhalende - denkkader eigenlijk een metamodel is. Dit betekent dat het boek een soort van methodisch eclecticisme propageert in het psychotherapeutische proces - van diagnose tot behandeling tot afronding. Het verhaal van de patiënt is uitgangspunt; het verhaal bepaalt de keuze uit de methoden die in de psychotherapie bekend zijn.

Het boek is een inleiding in de psychotherapie, bedoeld voor mensen in opleiding. Maar het bevat zoveel prikkelende uitspraken en overwegingen, dat ook de meer 'belegen' collega er goed aan doet hier kennis van te nemen. Voor de psychotherapeut in opleiding start Tantam met te beschrijven waarvoor een cliënt hulp zoekt. Zij doet dat met de uiteenzetting van de begrippen 'bekommernissen', (ethische) waarden en gevoelens. Wat het eerste betreft zijn de gedachten van Frijda uitgangspunt, de 'bekommernis' - de 'zorg' - als basis van gevoelens. Als centrale gevoelens bij patiënten noemt Tantam schaamte en walging. Psychotherapie biedt de patiënt de ruimte dat waarvoor hij zich schaamt en/of waarvan hij de walging van anderen vreest te verkennen.

Ik vind de eerste drie hoofdstukken van dit boek de meest boeiende: hier beschrijft Tantam een filosofie van de psychotherapie én van het leven. De andere hoofdstukken zijn meer op de praktijk gericht met hier en daar overwegingen vanuit de theorie. Tantam heeft het over het contract met de patiënt, over behandeling en over allerlei - ook praktische - vraagstukken die een psychotherapeutische behandeling met zich meebrengt. De vele casussen die de auteur presenteert, verhogen de levendigheid van het werk en geven een goede onderbouwing van soms lastige redeneringen.

Tantam zet zich af tegen rigide toegepaste psychotherapeutische methoden. Zij toont naar mijn idee overtuigend aan dat psychotherapie een ambacht is, afhankelijk van de persoonlijkheid van patiënt én psychotherapeut. Een zuivere protocollaire benadering of zogenaamde evidence based psychotherapie bestaat niet en zal nooit bestaan. Niet dat Tantam daarmee afstand neemt van allerlei onderzoek. Het is het verhaal van de cliënt dat bepaalt hoe en wanneer de psychotherapeut van de verhalen van anderen (theoretische kaders, onderzoeksresultaten) gebruikmaakt.

Minder overtuigend vond ik de gedeelten over overdracht en weerstand. Tantam benadrukt dat deze verschijnselen zich openbaren bij een rigide toegepaste psychoanalytische benadering, dus eerder gevolg van de typische interactie tussen psychotherapeut en patiënt dan kenmerkend voor de persoon. Voorzover ik van mij bekende analytici hoor, zijn interpretaties pas effectief wanneer ze op het verhaal van de patiënt aansluiten, dus geen vervreemdende corpora aliena zijn in de onderlinge dialoog.

Het is jammer dat een persoonsregister ontbreekt. Tantam verwijst veel naar filosofen, schrijvers en onderzoekers. Het terugzoeken van leuke verwijzingen kost nu veel tijd en moeite. Een aanwinst!

C. Janzing