achtergrond Voorschrijven van antidepressiva (ad) is sinds 1980 sterk toegenomen, vooral selectieve serotonineheropnameremmers (ssri’s), en voor steeds langere tijd. Toch worden, vooral buiten de beroepsgroep, ad nog steeds bekritiseerd en betwijfelt men hun nut.
doel Verklaren van toename en bieden van een perspectief op oorzaken en oplossingen van de controverse, aanzet tot debat.
methode Essay met genuanceerde en kritische presentatie van feiten en argumenten van voor- en tegenstanders.
resultaten Toename is het gevolg van 1. toegenomen veiligheid en gebruiksgemak, 2. toegenomen hulpvraag voor en herkenning van depressie in de huisartspraktijk, 3. uitbreiding indicatiecriteria, 4. effectieve marketingstrategieën, en 5. effectiviteit van ad in de acute fase en bij preventie van terugval/recidief in continuerings- en onderhoudsfasen. Critici wijzen op: 1. beperkte meerwaarde van ad in acute fase t.o.v. placebo, 2. veel uitvallers en mensen zonder respons, 3. terugval/recidiefpreventie met ad in continuerings- en onderhoudsfasen werkt alleen bij patiënten met goede respons op ad in acute fase, 4. terugval/recidief na discontinuering ad vaak onthoudingsverschijnselen, en 5. publicatiebias, selectieve rapportage, selectieve patiëntselectie en suboptimale blindering, leidend tot overschatting voordelen en onderschatting nadelen. Factoren die controverse onderhouden, zijn: 1. critici wijzen op de netto-effectiviteit en voorstanders op de bruto-effectiviteit (dus inclusief spontaan herstel en placebo-effect); 2. hardnekkigheid van beschadigd vertrouwen in industriegefinancierde rct’s; 3. gebrek aan rct’s met relevante langetermijnuitkomstmetingen; 4. ideologische posities, versterkt door belangenconflicten en selectieve citaties; 5. maatschappelijk klimaat.
conclusie Hoewel het lastig zal zijn om deels ideologisch ingegeven posities tot elkaar te brengen, zien wij mogelijkheden. Drie factoren zijn daarbij van groot belang: polderen (welke data overtuigen de tegenpartij), responspredictie en rct’s met functionele uitkomstdata over de lange termijn.