De auteur, psychologe en ervaringsdeskundige, stelt het zo: de herstelbeweging is geen antwoord op euthanasie, maar kan er een antwoord op zijn. Slaagt zij erin om dit voldoende uit te leggen en te onderbouwen? In elk geval is ze zeer goed geplaatst om de theorie en praktijk van de herstelbeweging uit de doeken te doen. Opgeleid aan het Trimbos-instituut poogt ze dit denken in Vlaanderen te implementeren.

Waar ze een echte voortrekkersrol in speelt, is dat ze als eerste een herstelgroep oprichtte voor personen die de euthanasieprocedure doorlopen (hebben). Ze beschrijft duidelijk (en) doorleefd het wel en wee van een dergelijke groep. Regelmatig laat ze de deelnemers zelf aan het woord. Uit hun getuigenissen klinkt naast een roep naar herkenning van hun lijden vooral een roep om erkenning voor hun pijn en euthanasievraag. Nog diepergaand wensen ze hun waardigheid terug en een plaats waar ze weer mens kunnen en mogen zijn. De droom van de auteur om herstelhuizen op te richten, komt tegemoet aan deze verzuchtingen. Tot zover haar visie op de herstelbeweging.

Herstel en euthanasie kunnen samengaan, stelt de auteur. Beide delen eenzelfde visie: de autonomiegedachte. Zelf bewust keuzes maken waardoor opnieuw macht en controle over het eigen leven verkregen wordt; zelf zin aan het leven geven, horen daarbij. De getuigenissen van deelnemers bevestigen dit. Als zij eenmaal toestemming voor euthanasie hebben gekregen, ervaren ze opnieuw controle over het eigen leven. Hoewel dit leven nog moeilijk blijft – geen mentale ‘hergeboorte’, zoals de auteur aanvankelijk vermoedde. Twee problemen dienen zich echter aan.

In de literatuur en ook in dit boek klinkt telkens opnieuw de noodkreet: eigenlijk wil men niet sterven, wel een ander (draaglijker en menselijker) leven. Hoe komt het dat niettemin hulpvrager en hulpverlener naar de dood toe ‘leven’?

Een dieperliggende kwestie is die van het autonomie-ideaal. Alles in eigen beheer en ‘begeer’ willen: controle, macht en zelf zin geven aan het eigen leven. De illusie van zelfcontrole (‘we willen alles geprobeerd hebben’) houdt een verzaking tegen. Daardoor lijken zinvinding en het besef dat het leven zich niet volledig plooit naar onze wensen voor het autonome individu … zinloos.

De band tussen euthanasie en de herstelbeweging zal hopelijk in een volgend boek dieper uitgewerkt worden. Hoop – centraal thema in het hersteldenken – hoe rijm je dat met euthanasie?

M. Calmeyn, psychiater, Loppem