Psychiaters zien zich in hun dagelijks werk voortdurend met ethische vragen geconfronteerd. Vanuit deze praktijk heeft Laura Weiss Roberts, een psychiater met uitgebreide onderzoekservaring in de ethiek, een compact en helder opgezet boek geschreven. Alle hoofdstukken zijn van haar hand, maar bij een heel aantal ervan heeft ze coauteurs betrokken. Waarschijnlijk mede doordat zij alle hoofdstukken (mee)geschreven heeft, is het een consistent geheel geworden.

Het boek heeft een educatieve insteek en blijft dicht bij de psychiatrische praktijk, onder meer door steeds casussen te bespreken. Een aantal hoofdstukthema’s is onontkoombaar, zoals wilsbekwaamheid (een thema dat vanuit verschillende perspectieven herhaaldelijk terugkeert), het einde van het leven, wetenschappelijk onderzoek, en een mooi hoofdstuk over vertrouwelijkheid en de waarheid spreken. Maar er zitten ook verrassende hoofdstukken in, zoals over psychiater zijn in een kleine gemeenschap (waarin iedereen elkaar kent en bij dezelfde bakker en slager boodschappen doet) en over het welzijn van de psychiater zelf, waarin de ‘ethische imperatief’ om als zorgprofessional ‘zowel fysiek als emotioneel gezond te blijven’ centraal staat.

Had dit prima boek nog beter gekund? Ten eerste, als er één ethisch thema specifiek– hoewel niet uniek – is voor de psychiatrie, dan is het de toepassing van dwang. Dit komt echter vrij summier aan bod. Ten tweede wordt de ethische theorie door Roberts opzettelijk gemeden, waarbij de psychiatrische praktijk eigenlijk tegenover ethische theorievorming komt te staan. In het voorwoord kondigt ze al aan dat het boek de nadruk legt op ‘echte ervaringen’ in plaats van op theorieën die soms zelfs ‘schade kunnen veroorzaken als ze verkeerd worden toegepast’. Jammer dat de theorie grotendeels buiten beschouwing blijft, zo kan ethiek snel wat prescriptief worden en minder reflectief – terwijl beide van belang zijn.

Voor de Nederlandse en Vlaamse psychiater is een beperking van dit boek dat het vanuit de Amerikaanse context geschreven is, wat vooral zichtbaar wordt bij het thema euthanasie. Roberts schrijft dat de code of ethics van de American Medical Association hulp bij zelfdoding en euthanasie verbiedt en beide als ‘onverenigbaar’ ziet met de rol van de arts. Dit bepaalt – en beperkt – vervolgens de ruimte waarbinnen het levenseinde ter sprake kan komen, terwijl in Nederland en België euthanasie in de psychiatrie momenteel een belangrijke ethische kwestie is.

G. Meynen, psychiater, Amsterdam