Van de vier bekende Engelstalige handboeken voor de opleiding psychiatrie is dit het eerste dat met een dsm-5-versie op de markt is gekomen. Niet zo wonderlijk, want het wordt uitgegeven door de uitgeverij van de American Psychiatric Association. Het is ook het kleinste van de vier, namelijk 1473 pagina’s in één deel, terwijl de andere drie uit twee delen bestaan (Gelder e.a. 2012; Sadock e.a. 2009; Tasman e.a. 2008). Vergeleken met de vijfde druk is het aantal pagina’s zelfs 25% minder en is het kleiner van formaat. Het is nu even groot als het Manual van de dsm-5; zo kunnen de twee boeken mooi naast elkaar staan op de boekenplank, aldus de redacteuren in hun inleiding. Ze wilden een klinisch relevant boek maken met het accent op een synthese van de vele kennis die tegenwoordig toch al op het internet is te vinden. Hoofdstukken over de theoretische grondslagen van ons vak, die in de vorige drukken nog wel stonden, zijn nu weggelaten.

Deel I van het boek valt meteen in huis met de diagnostiek. Een hoofdstuk over de anamnese (breed en basaal) en het status-mentalisonderzoek (beperkt en op zijn Amerikaans), een hoofdstuk over de voorgeschiedenis en ontwikkeling van de dsm-5 (te uitgebreid), een overzicht van psychologische meetinstrumenten (niet relevant voor ons taalgebied), een hoofdstuk over laboratoriumonderzoek en beeldvormend onderzoek (grondig en mooi geïllustreerd, maar met als conclusie dat het laatste nog geen rol speelt bij de diagnostiek van ‘primaire’ stoornissen), een hoofdstuk over de normale ontwikkeling (leerzaam voor volwassenenpsychiaters), een hoofdstuk over wetgeving (niet relevant voor ons) en een hoofdstuk over ethiek (heel goed bruikbaar voor de opleiding).

Deel II behandelt de psychiatrische stoornissen, geheel conform de dsm-5. Afgezien van de paragrafen over de behandeling bevatten deze hoofdstukken niet veel meer informatie dan al in het Manual van de dsm-5 staat. De redacteuren hebben de auteurs redelijk vrij gelaten, waardoor de hoofdstukken nogal verschillen in opzet en uitgebreidheid.

Deel III gaat over de behandelingen. Twee grondige hoofdstukken over de psychofarmacologie en over hersenstimulerende behandelingen. De mooie hoofdstukken over de korte psychotherapieën en over de cognitieve gedragstherapie gaan ook in op de resultaten ervan, in tegenstelling tot het hoofdstuk over de psychodynamische psychotherapieën. Bijzonder is dat er een apart hoofdstuk is over mentaliseren bij psychotherapie. Het hoofdstuk over steunende psychotherapie had ik graag tijdens mijn opleiding kunnen lezen, omdat het de meest geïndiceerde behandeling was, maar nauwelijks was beschreven.

Deel IV bevat hoofdstukken over specifieke aspecten van de behandeling van bijzondere populaties: kinderen en adolescenten, ouderen, transculturele patiënten, lesbische, homoseksuele, biseksuele en transgenderpatiënten (LHBG) en vrouwen. In dit laatste hoofdstuk komt ook de zwangerschapsgerelateerde psychiatrie aan bod.

Het is een mooi uitgegeven boek, prettig leesbaar en vol actuele en valide informatie, voor zover ik dat kan beoordelen. Toch is de vraag of het zin heeft om het aan te schaffen. In de opleiding tot psychiater was Kaplan and Sadock (de dikste van de vier) ooit het verplichte handboek, maar er is inmiddels voor gekozen om voor de verschillende modules specialistische handboeken te gebruiken. Kaplan and Sadock was op sommige onderwerpen veel te gedetailleerd, op andere verouderd, en na zoveel herziene drukken (inmiddels negen!) erg onevenwichtig geworden. Ik vond een vorige druk van Tasman e.a. het beste naslagwerk omdat het zeer veel informatie bevatte over de psychiatrie in de volle breedte. De tweede druk van het New Oxford textbook of psychiatry werd door Guido Pieters in dit tijdschrift besproken (2009; 51: 899-900). Hij vroeg zich terecht af of er vandaag de dag nog wel plaats is voor zo’n volumineus naslagwerk, nu alle actuele informatie op het internet is te vinden. Maar de instellingen die nog over een bibliotheek met echte boeken beschikken, zullen zeker een of meer handboeken willen aanschaffen. De vraag is dan wel of het niet verstandiger is te wachten op een nieuwe, dsm-5-geactualiseerde druk van een van de drie uitgebreidere handboeken.

Is dit wat handzamere boek dan misschien geschikt voor studenten geneeskunde of voor aiossen psychiatrie? Ik denk dat het te uitgebreid is voor medische studenten, maar te beperkt voor aiossen psychiatrie. Die kunnen op het plekje in hun boekenkast naast ‘de dikke dsm-5’ (APA 2014) maar beter een van de vele verplichte handboeken over een specifiek ziektebeeld neerzetten.

• American Psychiatric Association. Handboek voor de classificatie van psychische stoornissen (dsm-5). Nederlandse vertaling van Diagnostic and Statistical Manual of Mental Disorders (5de ed.). Amsterdam: Boom; 2014.
• Gelder M, Andreasen N, Lopez Ibor J, Geddes J, red. New Oxford textbook of psychiatry (2de ed.). Oxford: Oxford Univerity Press; 2012.
• Sadock BJ, Sadock VA, Ruiz P, red. Kaplan and Sadock’s Comprehensive textbook of psychiatry (9de ed.). Philadelphia: Lippincott Williams & Wilkins; 2009.
• Tasman A, Kay J, Lieberman JA, First MB, Maj M, red. Psychiatry (3de ed.). Hoboken: Wiley; 2008.

M.W. Hengeveld