Churchland weet dat zich ontwikkelende inzichten niet zomaar helder uitkristalliseren, maar dat er vaak jaren zoeken mee gemoeid zijn. De assimilatie van neurowetenschappelijke onderzoeksgegevens bevindt zich in zo’n fase. Vele nieuwe bevindingen passen niet in traditionele opvattingen. Dit geldt zeker voor de ondertussen overvloedig aangetoonde afhankelijkheid van psychologische fenomenen van de neurale realiteit. Het vergt inspanning en dus tijd om de betekenis van nieuwe bevindingen te verhelderen, om nieuwe detailgegevens hun juiste plaats binnen het complexe geheel te geven, om verbanden te begrijpen, om tegenstellingen uit te zuiveren, om waar nodig op te ruimen. Sommigen hinderen dit kristallisatieproces, bijvoorbeeld door de problematiek te mystificeren, door gedateerde inzichten absoluut te willen redden of door overdreven aanspraken aan bescheiden gegevens te koppelen.

Een goed begrepen neuroreductionisme blijkt hier nuttig. Reductie betekent voor deze filosofe een proces van verklaren van gegevens van een macroniveau in termen van de aard en de organisatie van elementen van de onderliggende niveaus (p. 262). Dit reductionisme beoogt verheldering en verklaring, het is niet uit op ontkenning van het bestaan van het verklaarde fenomeen. Het is een proces van verbinden en correct inbedden in het ingewikkelde geheel, om het even of het verband tussen de betrokken elementen vanzelfsprekend lijkt of lang niet algemeen erkend werd.

Churchland kiest hier voor een brede verkenning. Zij illustreert de vooruitgang aan de hand van de volgende thema’s: moraal (grondig uitgewerkt in haar vorige boek – Churchland 2011), agressie, seksuele ontwikkeling, zelfcontrole, vrije wil, onbewuste cognitieve processen, bewustzijn. Zij accentueert herhaaldelijk de onmisbaarheid van kritisch oordeel en van goede beslissingsprocessen. Afgaand op de bespreking van het laatste boek van Van Praag (2013), zou zij er naar mijn oordeel constructief voor open staan. Zorgvuldig à la Churchland neuroreductionistisch redeneren past in een traditie die tot Aristoteles terug gaat.

Zij wil met dit boek een breed publiek bereiken. Haar verhaallijn stoelt daarom zowel op uit het leven gegrepen situaties, overwegend autobiografisch vanuit een sober levend Canadees landbouwersgezin, als op didactisch breed uitgewerkte analyses en op heldere beschrijvingen van ingewikkelde biologische fenomenen. Haar samenvatting van Pfaffs (2010) inzichten in oorzaken van uiteenwijken van lichamelijke en cerebraal-mentale geslachtsontwikkeling en dus van ‘gender dissatisfaction’ is een toegankelijke parel. Lezenswaardig, ondanks mijn bedenking dat een iets strengere zelfbeperking het boek gestroomlijnder en haar betoog dus krachtiger zou gemaakt hebben.

L. Roelens