Waarom dit onderzoek?

Slapeloosheid komt met een geschatte prevalentie van 12-20% veel voor in de algemene populatie. Ze geeft een verminderde kwaliteit van leven, toegenomen mortaliteit en is een risicofactor voor zowel somatische als psychiatrische klachten. Kortdurende cognitieve gedragstherapie voor insomnie is de voorkeursbehandeling bij patiënten met slapeloosheid. Farmacotherapie is alleen geïndiceerd bij hoge lijdensdruk en/of ernstig disfunctioneren. Geneesmiddelen zijn vooral onderzocht in placebogecontroleerde onderzoeken en zijn daardoor onderling beperkt met elkaar vergeleken. De auteurs van deze systematische review en netwerkmeta-analyse brengen daar verandering in en ze vergelijken geregistreerde en niet-geregistreerde geneesmiddelen (o.a. quetiapine en trazodon) voor de acute en langdurige behandeling van slapeloosheid.¹

Onderzoeksvraag

Wat zijn de verschillen in effectiviteit, bijwerkingen en veiligheid tussen zowel geregistreerde als niet-
geregistreerde geneesmiddelen voor de behandeling van slapeloosheid?

Hoe werd dit onderzocht?

In de systematische review werden 170 onderzoeken (36 geneesmiddelen; n = 47.950) geïncludeerd en in de netwerkmeta-analyse 154 (30 geneesmiddelen; n = 44.089).

Uitkomstmaten waren effectiviteit, veiligheid en staken van behandeling vanwege bijwerkingen, onder andere weergegeven in gestandaardiseerde gemiddelde verschil (SMD).

Belangrijkste resultaten

Benzodiazepinen, doxylamine, eszopiclon, lemborexant, zolpidem en zopiclon waren voor de acute behandeling van slapeloosheid allemaal effectiever dan placebo (SMD: 0,36-0,83). In de onderlinge vergelijking waren kortwerkende benzodiazepines (alprazolam, brotizolam, midazolam en triazolam) na vier weken effectiever dan daridorexant en lemborexant (SMD: 0,60 (95%-BI: 0,27-0,92) resp. 0,47 (95%-BI: 0,13-0,82)). Alle uitkomstmaten samengenomen hadden lemborexant en eszopiclon het beste profiel.

Hoe zal dit onderzoek ons vak veranderen?

Lemborexant en eszopiclon zijn beide niet beschikbaar op de Nederlandse markt. Eszopiclon lijkt op zopiclon, maar lemborexant, een orexine-receptorantagonist, heeft een ander werkingsmechanisme. Het orexinesysteem bevordert de waakzaamheid. Antagonisme van de orexinereceptoren zou zo slaap vergemakkelijken. Voor lemborexant wordt een procedure voor registratie in de Europese Unie gevolgd. Daridorexant, een andere orexine-receptorantagonist, kreeg al een handelsvergunning voor de Europese Unie. De middelen lijken niet alleen inslapen maar ook doorslapen te bevorderen en zouden - ook bij overdosering- veilig zijn. Verder zou het effect ook op de langere termijn aanhouden en de negatieve impact op de rijvaardigheid beperkt zijn. Het is nog niet duidelijk of de middelen in Nederland beschikbaar komen. Of de voordelen ook in de klinische praktijk gelden, moet bovendien nog blijken.

literatuur

1 De Crescenzo F, D’Alò GL, Ostinelli EG, e.a. Comparative effects of pharmacological interventions for the acute and long-term management of insomnia disorder in adults: a systematic review and network meta-analysis. Lancet 16 juli 2022; 400: 170-84.