Ethiek blijft voor de meeste psychiaters een lastig vak. Dat komt niet in de laatste plaats door de beperkte aandacht voor onderwijs in de ethiek in de Nederlandse geneeskundeopleidingen, maar ook in de specialistische opleiding tot psychiater. Daarbij richt het onderwijs zich meer op het herkennen van ethische dilemma’s, en op de vorm waarin een ethische reflectie plaatsvindt, dan op de inhoud van de onderliggende afweging. Het gaat er in het onderwijs vooral om dat studenten en aiossen leren benoemen dat er een ethisch probleem speelt en dat zij tools aanleren om erover te praten, niet om de onderliggende argumenten die zij kunnen gebruiken. De morele filosofie komt namelijk inhoudelijk nauwelijks aan de orde in de meeste geneeskunde- en specialistische opleidingen.

Hoe moeten professionals zonder deze basiskennis dan toch de juiste morele afwegingen maken? Zeker in de Nederlandse situatie is het zogenaamde moreel beraad daarvoor populair. In een moreel beraad proberen alle betrokkenen door met elkaar in overleg te gaan morele problemen op te lossen. Een kwetsbaarheid hiervan is dat basiskennis van morele theorieën bij de meeste deelnemers ontbreekt.

Voor het invulling geven aan een moreel beraad zijn meerdere modellen beschikbaar. In deze 8ste herziene druk van zijn boek Waarden in dialoog beschrijft de Leuvense hoogleraar Axel Liégeois een model dat niet alleen gebaseerd is op het proces van overleg en dialoog, maar ook sterk inzet op inhoudelijke ethische argumenten. Hierbij stelt Liégeois de relatie tussen zorgvrager en zorgverlener (de zorgrelatie), centraal. Dat is een belangrijke toevoeging aan de huidige modellen voor moreel beraad.

Het boek is opgedeeld in twee delen. In het eerste deel formuleert Liégeois zijn model vanuit een theoretisch perspectief. In het tweede deel werkt hij het uit voor een aantal concrete thema’s in de zorg. De auteur gebruikt bewust weinig concrete voorbeelden, omdat deze het risico met zich meebrengen dat ze naar analogie in een situatie gebruikt kunnen worden waar ze niet voor bedoeld zijn. Hierdoor zouden misverstanden kunnen ontstaan.

Het boek is wat mij betreft een ijzersterke toevoeging aan het huidige denken over het moreel beraad. Echter, doordat het geheel erg theoretisch geformuleerd is en het weinig voorbeelden bevat, is het niet altijd even toegankelijk, met name niet voor lezers die nog weinig kennis en ervaring op het gebied van de ethiek hebben. Het valt te hopen dat lezers zich daardoor niet laten afschrikken.

D. de Rooy, psychiater, Leiden