In zijn afscheidsrede als hoogleraar Psychiatrie aan de Radboud Universiteit Nijmegen benoemde Paul Hodiamont als corebusiness van de psychiatrie de relaties tussen mensen en het omgaan met patiënten. Het boek van Jan Bodisco Massink heeft hierin veel te bieden.

Bodisco Massink is predikant en psychoanalyticus. Hij werkte tot zijn pensionering bij GGz Buitenamstel. Als uitgangspunt noemt hij dat God de ‘praesens pura’ is, de altijd tegenwoordige. Hij legt uit dat er alleen sprake kan zijn van echte betrokkenheid als er voldoende distantie is. Hoe je als hulpverlener een probleem niet overneemt, oefent hij met zijn cursisten door het niet aannemen van een metaforisch boek. Na het veilig stellen van de distantie is het mogelijk om je samen, geïnteresseerd over datzelfde ‘boek’ te buigen.

Hij bespreekt systeemtheoretische principes, hoe ieder systeem de homeostase tracht te herstellen bij dreigende verandering. Begrip hiervoor is belangrijk om ruimte latend vervolgens gezamenlijk in beweging te komen. Hij bespreekt een bijzondere vorm van triangulering: de vraag aan God, die vaak bij de pastor/hulpverlener terechtkomt. De ‘lege stoel’-techniek kan helpen die vraag rechtstreeks aan God te stellen.

Een volgend deel gaat over emoties. Bij voldoende vertrouwen kan een gepercipieerde emotie worden gespiegeld. Indien die reflectie niet aansluit, is het de kunst om het gebruikte woord letterlijk te herhalen in deze zin ‘Als u niet ... bent, wat bent u dan wel?’ Daarop kan iemand een passender term zoeken. Agressie kan omgevormd worden tot productieve daadkracht in het aangeven van grenzen en beïnvloeden van de omgeving. Hij noemt als voorbeeld ‘Gods toorn uit liefde’, omdat die zich richt op alles wat leven in de weg staat.

Aan de hand van Psalm 13 bespreekt hij ten slotte dat pastorale gespreksvoering hulpverlening is ‘waarin randvoorwaarden worden gecreëerd opdat er in het leven van mensen tussen de regels van hun woorden hopelijk iets zal gebeuren: een verandering die zelfs als verlossing beleefd kan worden – in welke zin dan ook’ (p. 145).

In dit boek worden elementen voor gespreksvoering duidelijk uitgelegd. Bovendien biedt het een handreiking hoe God als belangrijkste ander ter sprake kan worden gebracht. Iemands geloof of levensovertuiging vertegenwoordigt een essentiële waarde waar normen van zijn afgeleid. Niet alleen theologisch wordt gesteld dat iedereen ten diepste gekend wil worden. Als daaraan tegemoetgekomen wordt, is dat al helend.

M. De Vries-Schot