Dit boek is een schriftelijke weergave van de antistigmacampagne Changing Minds, Every family in the Land in het Verenigd Koninkrijk, van 1998 tot 2003 (Crisp 2000). Althans, zo wordt het voorgesteld. Het meer dan 400 bladzijden tellende boek is echter veel meer dan dat. Het is een uniek document over het complexe fenomeen stigma, en elk denkbaar facet ervan. Stigma in de psychiatrie is immers een ingewikkeld en ook controversieel onderwerp, waarover, ondanks toenemende interesse, slechts in beperkte mate is gepubliceerd.
Het eerste deel van het boek is een verantwoording door de uitgever. Het belang van stigma, de behoefte aan intensief onderzoek, en de keuze om de uitgebreide bestaande website van het project te vertalen naar een boek, staan daarbij centraal.
Daarna volgt een uitgebreide beschrijving van de historie, en volgen verschillende hoofdstukken, geschreven door patiënten, zelfhulpgroepen en belangenverenigingen, over hoe stigma voor elke verschillende psychiatrische pathologie nefast werkt. Op dit laatste vlak biedt het boek echter geen inhoudelijke meerwaarde in vergelijking met eerdere dergelijke beschrijvingen in Stigma and Mental Illness (Fink & Tasman 1991), het boek gebaseerd op de meeting van de American Psychiatric Association van 1989, waar stigma kernthema was. Daarmee is echter de enige mogelijke kritiek genoemd. Wat veel meer opvalt, zijn de verschillende vernieuwende ideeën over stigma die worden gelanceerd: vanuit economische, biologische, maar ook psychoanalytische, en specifiek psychopathologische hoeken. Er wordt aandacht besteed aan socio-economische motieven in onze stigmatiseringsdrang, aan genetische achtergronden en beschouwingen vanuit de evolutietheorie. Zo schrijft Hughes een interessant stuk over intrapsychische mechanismen, hoe stigma bij psychiatrische patiënten instandgehouden wordt door de projectie van eigen ongewaardeerde delen van de persoonlijkheid (zoals een gevoel van incompetentie of falen, onverantwoordelijkheid, irrationeel en agressief gedrag, gevoelens van wanhoop, en afhankelijkheid), die bij hen wegens het bestaan van de ziekte openlijk kunnen worden uitgeageerd. Gelder zoekt een oorzakelijk verband tussen de psychopathologische mechanismen van een angststoornis en stigma, Crisp doet hetzelfde voor depressie. In het hoofdstuk over persoonlijkheidsstoornissen vinden we pareltjes van essays. Bateman geeft een boeiende beschrijving van de overeenkomsten van persoonlijkheidsstoornissen en immunologie: de interactie tussen geheugen, specificiteit en herkenning van niet-zelf, en de ontwikkeling van protectieve factoren.
Aan het einde van het boek staan nog een aantal uitgebreide en interessante hoofdstukken over stigma en juridische aspecten, over creativiteit, spiritualiteit, en uitgewerkte strategieën om stigma te bestrijden. Hoewel dit lijvige boek niet altijd even vlot leest, ten gevolge van het complexe taalgebruik in de theoretische hoofdstukken, is het onmisbaar voor wie stigma en psychiatrie beter wil begrijpen. De doelgroep wordt daarom het beste zo ruim mogelijk omschreven, waarbij iedereen uit het boek kan lichten wat het beste bij zijn of haar ervaringen aansluit.

 

c.e.e.r. catthoor

K.C.E.E.R. Catthoor