Dit boek is voornamelijk geschreven door en bestemd voor stemmenhoorders. De auteurs die op de kaft staan vermeld, hebben de teksten verzorgd en aan elkaar geschreven. Hier en daar staan wat aanwijzingen voor professionals. De onvrede met het psychiatrisch establishment is op bijna iedere bladzijde merkbaar. Het ademt dan ook een andere kijk op het fenomeen stemmen horen dan in de psychiatrie gebruikelijk is.

De getuigenissen van stemmenhoorders zijn doorgaans zeer positief over ‘hearing voices groups’ en ook regelmatig onthutsend over de gebeurtenissen in ggz-instellingen. Deze verslagen hebben vaak het karakter van bekeringservaringen, zo in de trant van: ‘Eerst leefde ik in onzekerheid en gaf mij al of niet onder dwang over aan de verwerpelijke behandelingen die de officiële psychiatrie zoal in petto heeft, maar nu maak ik deel uit van een stemmenhoordersgroep en voel ik mij niet meer schuldig en weet ik om te gaan met mijn stemmen’.

Ik lees weinig over de grote problemen waar de psychiatrie dagelijks mee wordt geconfronteerd in relatie tot de behandeling van patiënten met een psychotische stoornis; de dradentrekkende inertie van patiënten en het massale gebruik van wiet en andere drugs waardoor mensen alleen nog maar zappend op de bank naar de tv zitten te staren.

Ondanks deze kritiek biedt het boek een verfrissende kijk op een psychiatrische problematiek die door de officiële psychiatrie zeer eenzijdig wordt benaderd als een hersenziekte met het daarbij horend arsenaal van medicatie, protocollen en dwangbehandeling, terwijl we in feite geen enkel idee hebben wat de psychose in essentie is. Dan kunnen we misschien wel beter luisteren wat stemmenhoorders ons te vertellen hebben.

In dit boek zijn dus de stemmenhoorders zelf aan het woord en dat is een goede zaak omdat wij professionals het vreemde spreken van de psychotici onmiddellijk duiden als psychotische manifestaties van een ernstige ziekte die met alle middelen die ons ter beschikking staan bestreden moet worden. Daarbij verliezen wij doorgaans het verhaal van de patiënt uit het oog. Wij weten er geen raad mee.

Inmiddels weten wij dat 4% van de (westerse) wereldbevolking stemmen hoort. Twee derde deel van deze grote groep komt nooit in aanraking met de psychiatrie en wil dat ook niet en beschouwt het stemmen horen niet als een ziekelijke afwijking, maar als een waardevolle raadgeving. Het overige deel van de stemmenhoorders heeft psychische problemen waarmee zij in aanraking komt met de psychiatrie. Het overgrote deel van de stemmenhoorders is op zoek naar de betekenis van dit verschijnsel en organiseert zich in groepen waar de deelnemers hun ervaringen kunnen uitwisselen.

Met enige nadruk wordt naar voren gebracht dat traumatische gebeurtenissen ten grondslag zouden liggen aan de psychose. De ene keer zou het seksueel misbruik betreffen en de andere emotionele verwaarlozing. Onderzoekscijfers zouden dit verband duidelijk aantonen. Ik vrees dat hier een te snelle conclusie wordt getrokken uit gegevens die te weinig specifiek zijn voor het ontstaan van psychosen. Hoe is het bijvoorbeeld mogelijk dat al die mensen die dezelfde soort traumata hebben ondervonden niet psychotisch worden?

Naar mijn mening is de psychose een menselijke structuur die door een complex van psychische, interactionele en biologische factoren tot stand komt. De wetten waaraan de psyche onderworpen is, zijn nog maar ten dele bekend in de wetenschap, zeker waar het de psychose betreft.

J.A.M. de Kroon