Het betreft de tweede uitgave van het bekende handboek onder de redactie van Antony en Barlow over de verschillende psychodiagnostische tests die gebruikt worden ter evaluatie van psychische stoornissen. De doelstelling van het boek is om clinici, therapeuten, onderzoekers en studenten niet enkel een grondig overzicht te bieden van de beschikbare instrumenten, maar tevens handvatten en richtlijnen bij het gebruik ervan in het diagnostisch proces en in de behandeling.

In deze tweede uitgave werden drie nieuwe hoofdstukken toegevoegd, namelijk een hoofdstuk over de rol van assessment bij een evidence-based behandeling, een tweede hoofdstuk over de psychometrische eigenschappen van psychodiagnostische onderzoeksmethoden en een derde over het assessment van stoornissen in de impulscontrole.

Volgens de auteurs hebben de laatste vijftien jaar belangrijke ontwikkelingen plaatsgevonden op het gebied van de klinische psychodiagnostiek. De vier voornaamste hiervan zijn:

–      het dalend gebruik van gecompliceerde, complexe en multidimensionele onderzoeksmethoden (bijvoorbeeld de projectieve technieken) en het grotere belang dat gehecht wordt aan de ontwikkeling en het gebruik van instrumenten die snel af te nemen zijn voor specifieke probleemgebieden;

–      de ontwikkeling van geschikte onderzoeksmethoden voor een gediversifieerde cliëntèle (hierbij inbegrepen het opstellen van aangepaste normen voor verschillende culturele groepen en taalgroepen);

–      de incorporatie van gedragsmatige onderzoeksprincipes in de klinische diagnostiek;

–      het toenemend gebruik van de informatietechnologie.

Het eerste deel van het boek bevat vier hoofdstukken, waarvan het eerste handelt over de rol van diagnostiek in de evidence-based praktijk en het tweede over de begripsomschrijving en de evaluatie van de psychometrische eigenschappen van onderzoeksmethoden. In dit laatste hoofdstuk wordt onder meer uitvoerig ingegaan op de begrippen ‘betrouwbaarheid’ en ‘validiteit’. In dit verband citeren we graag het volgende fragment (pag. 56 ): ‘Gezien de overvloed aan beschikbare tests is het belangrijk dat onderzoekers en clinici de betekenis van de verschillende psychometrische eigenschappen van tests begrijpen en op de hoogte blijven van de meest aanbevolen methoden voor het evalueren van deze eigenschappen. Dit omdat niet alle tests even nuttig en even goed wetenschappelijk onderbouwd zijn’. Het derde hoofdstuk geeft een overzicht van onderzoeksinstrumenten met korte afnametijd die gebruikt kunnen worden bij specifieke problemen en het vierde hoofdstuk bespreekt het gebruik van bekende gestructureerde en semigestructureerde interviews in de klinische setting.

Het tweede en omvangrijkste deel van het boek biedt gedetailleerde informatie over het uitgebreide gamma van het diagnostisch instrumentarium dat gebruikt wordt bij de evaluatie van psychologische stoornissen. Hierbij hanteren de auteurs een vaste structuur. Zij brengen de beschikbare instrumenten eerst in kaart en bespreken de psychometrische eigenschappen ervan. Vervolgens geven zij telkens richtlijnen voor het gebruik van de resultaten van het diagnostisch onderzoek bij het opstellen van een gepast behandelplan, evenals voor het gebruik van diagnostische tools bij de evaluatie van de behandeling.

De bespreking van de verschillende diagnostische instrumenten is steeds gegroepeerd rond een bepaalde stoornis of groep van stoornissen, maar verloopt niet volledig parallel met de dsm-iv-classificatie, hoewel deze laatste uiteraard frequent in het boek vermeld wordt. Sommige stoornissen worden echter niet besproken (zoals de ontwikkelingsstoornissen, de psycho-organische stoornissen en de somatoforme stoornissen), wat enigszins jammer is. Opvallend is ook dat er veel aandacht is voor angststoornissen (200 bladzijden versus 330 bladzijden voor alle andere stoornissen), wat evenwel begrepen kan worden vanuit de achtergrond en de specifieke interesse van de redactieleden.

Het is duidelijk dat de betrouwbaarheid en de validiteit van talrijke diagnostische instrumenten onvoldoende onderzocht werden en dat de representativiteit soms betwijfeld kan worden, gezien de beperkte populaties waarin de normering plaatsvond. Dit gegeven dienen we echter te relativeren, omdat vele diagnostische instrumenten wellicht niet als volledig uitgewerkte instrumenten beschouwd moeten worden, maar eerder als een hulpmiddel in de dagelijkse praktijk.

Als besluit: deze tweede editie van dit lijvige boek kunnen we als een standaardwerk van de klinische psychodiagnostiek beschouwen. Het geldt als één van de beste en volledigste tekstboeken in dit domein en het vormt een onuitputtelijke inspiratiebron voor zowel de praktiserende clinicus en therapeut als voor de onderzoeker en de student.

R. Van Den Eede, F. Van Den Eede