Er zijn twee manieren om aan het begrip ‘psychiatrische rehabilitatie’ inhoud te geven. Specifiek gerichte rehabilitatie omvat een technisch uitgewerkte methode die participatie van de cliënt als focus heeft. Rehabilitatie wordt hierbij onderscheiden (maar niet gescheiden) van behandeling en herstel. Algemene rehabilitatie omvat alle inspanningen die gepleegd worden om een cliënt zo weinig mogelijk hinder van zijn handicap te laten ondervinden, waarbij het psychosociaal functioneren de maat is. In Principles and practice of psychiatric rehabilitation wordt deze laatste visie gehanteerd. Het boek is opgebouwd uit vier delen. In het eerste deel beschrijven de auteurs de grote psychiatrische ziektebeelden, tonen de impact van stigma op de handicap ten gevolge van een psychiatrische ziekte en verhalen de geschiedenis van de psychiatrische rehabilitatie. Hierbij doen zij recht aan grondleggers vanaf het begin van de 19de eeuw en stippen zij aan hoe ontwikkelingen op de gebieden van behandeling, rehabilitatie en herstel (empowerment) elkaar beïnvloeden. In het tweede deel komen vigerende interventies aan bod, waarbij de leidraad gevormd wordt door de evidence-based practices, zoals die in de vs door de Substance Abuse and Mental Health Services Administration (samhsa) vastgesteld en beschreven zijn: individual placement & support (ips), assertive community treatment (act), illness management and recovery, gezinspsycho-educatie, integrated dual diagnosis treatment (iddt), medication management. In de laatste twee delen passeren enkele specifieke onderwerpen de revue. De auteurs hebben degelijk werk geleverd. De aandacht voor evidence is gunstig voor verdere ontwikkeling van de rehabilitatie. De poging alomvattend te zijn heeft uiteraard ook een keerzijde. De indruk ontstaat daarbij dat de auteurs op twee gedachten hinken. De wensen en het herstelproces van de cliënt moeten leidend zijn, maar het boek is aanbodgericht vormgegeven, waarbij het behandelfocus domineert. Er wordt gerefereerd aan de dsm-classificatie van ziekten, maar niet aan de International Classification of Functioning, Disability and Health (icf)-classificatie van functioneren en participeren. Op welke wijze men de cliënt het beste kan volgen, wordt niet beschreven. Dit is opvallend, omdat betrokken auteurs hier wel een specifieke werkwijze voor ontwikkeld hebben. De vraag tot hoever we een cliënt kunnen volgen, komt wel aan de orde, maar auteurs geven geen aanzet tot een antwoord op deze vraag. Zij pleiten voor eclecticisme en pragmatisme om innovatie in het relatief jonge werkveld te bevorderen. Hierdoor gaat een kans verloren om de evidence van rehabilitatie als specifieke methode te onderzoeken en te optimaliseren. Bovendien blijft bij deze visie het krachtenveld tussen behandeling, rehabilitatie en herstel mistig. Een opvallende stelling van de auteurs is dat een primair verslavingsprobleem geen focus voor rehabilitatie is. Dit boek toont de state of the art van het aanbod aan mensen met een ernstige psychiatrische aandoening. Voor de stand van zaken wat betreft rehabilitatie als specifieke methode kan men zich voor het Nederlandse taalgebied beter tot het Handboek Rehabilitatie voor zorg en welzijn wenden, dat eveneens in 2008 is uitgekomen.

 

T.F. van Wel, I. Siteur