Ondanks de hoge frequentie van persoonlijkheidsstoornissen zijn er hierover veel minder publicaties dan over as I-stoornissen zoals psychose en affectieve stoornissen. Ondertussen zijn er verschillende op evidence gebaseerde behandelingen voor persoonlijkheidsstoornissen. De grote uitdaging nu is om na te gaan wat de specifieke werkingsmechanismen van deze therapieën zijn en voor welke doelgroepen ze het geschiktst zijn. Bij de onderzoeken over persoonlijkheidsstoornissen valt op dat het merendeel focust op de borderlinepersoonlijkheidsstoornis en er nog een tekort is aan onderzoek van de andere stoornissen. Daar wringt een andere schoen: de huidige beschrijvende en categorale indeling van as ii in de dsm-iv vertoont veel tekorten. Er is een grote overlap tussen de categorieën en meestal moet op verschillende diagnostische categorieën een beroep gedaan worden. Er is overigens weinig samenhang van de categorieën met etiologie en therapeutische mogelijkheden.

Personality disordered patients. Treatable and untreatable In dit verband is het boek van Stone een must voor de clinicus die met patiënten met persoonlijkheidsstoornissen werkt. Sinds 30 jaar is Stone een toonaangevend auteur in het veld, samen met collegae zoals Kernberg, Gunderson en Livesley. Zijn boek is in verschillende opzichten origineel: de auteur bespreekt op een zeer klinische manier de dimensionale indeling volgens Cloninger en maakt verder een indeling volgens behandelbaarheid: goed, matig, slecht en niet behandelbare persoonlijkheidsstoornissen. Daarbij bespreekt hij telkens de borderlinepersoonlijkheidsstoornis en de andere persoonlijkheidsstoornissen. Hij geeft daarbij zeer duidelijke criteria en empirische redenen aan voor zijn benadering. Het belangrijkste van dit boek is het rijke palet van raak beschreven klinische voorbeelden. In die zin verscherpt het boek de blik van de clinicus en opent het een wereld achter de vrij grove dsmindeling. Daarnaast vinden we knappe hoofdstukjes zoals over de dromen van patiënten met een borderlinepersoonlijkheidsstoornis, thema's waar we in de individuele begeleiding veel aan hebben, maar die in de huidige behandelingen, die in handboekvorm worden voorgesteld (wegens uniformisering voor onderzoeksdoeleinden), minder aan bod komen. Kritiek op het boek van Stone is dat deze recentere behandelingen wel aanstipt, maar niet systematisch bespreekt.

Persoonlijkheidsproblemen. Beleving en behandeling Dit is wel het geval in het boek van Muste e.a., therapeuten van het gerenommeerde centrum voor behandeling van persoonlijkheidsstoornissen, en tevens kenniscentrum, de Viersprong in Halsteren (Nederland). Het is een origineel boekje dat de 15 verschillende persoonlijkheidsstoornissen uit de dsm-iv telkens met een waar gebeurd therapieverhaal beschrijft. Elke categorie wordt tevens telkens op een typerende manier in een kader gepresenteerd en in een ander kader wordt de behandelvorm die menin de Viersprong aanbiedt voor de betreffende categorie kort samengevat. Zo komen o.a. aan bod: kortdurende klinische psychotherapie, dialectische gedragstherapie, schemagerichte therapie, kortdurende psychodynamische therapie, psychoanalytische groepstherapie en transactionele analyse. Het boekje geeft op een subtiele en levendige manier de verandermogelijkheden bij patiënten met persoonlijkheidsstoornissen weer, mits zij een goede, coherente en voldoende lange behandeling krijgen. Het is op een eenvoudige manier voor een breed publiek geschreven en men kan het aan patiënten meegeven. Aan het einde van elk hoofdstukje is er telkens ook een bijdrage van de patiënt zelf. Door de opzet van het boek is er echter geen empirische onderbouwing waarom men voor een bepaalde behandelvorm kiest. Collegae die daarin geïnteresseerd zijn, kunnen de empirische onderbouwing en beschrijving van de verschillende op evidence gebaseerde behandelvormen op een heldere manier in het Handboek persoonlijkheidspathologie onder redactie van Eurelings-Bontekoe e.a. (2007) vinden.

Severe personality disorders Ook van Nederlandse bodem is dit schitterende boek onder redactie van Van Luyn, Akhtar en Livesley, uitgegeven ter ere van H.J. Dalewijk. Op initiatief van Dalewijk en Van Luyn werden de voorbije jaren conferenties georganiseerd in Zon en Schild in Amersfoort waarbij meesterclinici en -onderzoekers van persoonlijkheidsstoornissen zoals Kernberg, Cloninger, Livesley, Paris, Stone, Bateman en Fonagy, Linehan, Akhtar en anderen workshops en lezingen kwamen geven. In dit boek verzorgen deze auteurs elk een fundamentele bijdrage over een item in de behandeling van persoonlijkheidsstoornissen waar ze in gespecialiseerd zijn. Elk hoofdstuk is sterk onderbouwd en zeer toegankelijk. Aan bod komen: tegenoverdracht,welke behandeling voor wie, drop-out, suïcidedreiging , omgaan met crisissen, recidive, enz. Het is opvallend dat deze boeken een diverse, maar synergistische bundel vormen. Ze zijn breed gevarieerd, maar er is geen tegenspraak en geen spraakverwarring tussen modellen, zoals vroeger vaak het geval was. Er is een gezamenlijk zoeken naar de specificiteit van elke problematiek en benadering.

R. Vermote