Hoe kun je ervoor zorgen dat een zo breed mogelijke kring van wetenschappers zicht houdt op de belangrijkste ontwikkelingen binnen de cognitieve neurowetenschap, waar de nieuwe inzichten elkaar razendsnel opvolgen? Laat vooraanstaande onderzoekers overzichtsartikelen schrijven over de belangrijkste ontwikkelingen binnen hun onderzoeksveld en verzamel deze in een jaarlijks te verschijnen bundel. Verrassend is daarom vooral dat The year in cognitive neuroscience in 2008 pas voor het eerst is verschenen. De bundel omvat 13 artikelen, waarvan de eerste twee de vernieuwendste inzichten bevatten. In het eerste artikel beschrijven Buckner e.a. de ontsluiting van een volstrekt nieuw onderzoeksterrein: het onderzoek naar het zogeheten default network of the brain. Daarin maken de auteurs korte metten met de gedachte dat er zoiets bestaat als een 'brein in rust'. Dit neuronale circuit is actief wanneer wij niet bezig zijn met informatiestromen uit onze omgeving, maar op onszelf gericht zijn. Dit circuit blijkt essentieel om autobiografisch materiaal te herinneren, dat te verbinden met gedachten over toekomstige situaties en handelingen, je te kunnen verplaatsen in een ander en te kunnen komen tot een weloverwogen (moreel) besluit. Dit onderzoeksveld kan toekomstige activatiestudies vergaand gaan beïnvloeden. In het tweede artikel, van Schacter e.a., komt het default network terug binnen een breder concept, dat van het 'prospectieve brein'. Schacter heeft zijn sporen ruimschoots verdiend in het onderzoek naar de werking van de verschillende geheugensystemen. Zijn eerdere onderzoek plaatst hij nu binnen de hypothese dat het brein een orgaan is bedoeld om te anticiperen op wat komen gaat. Volgens deze auteurs dient alle opgeslagen en actuele informatie die functie. Vernieuwend neurocognitief onderzoek zou zich daarom moeten richten op de betekenis van het geheugen voor de planning van nieuw gedrag. Schacter e.a. verbinden dit concept met ons denken over de ontwikkeling van hersenen en gedrag en ook voor ons denken over de pathologische verstoring daarvan (autisme, dementie, angst, depressie en schizofrenie). Deze onderwerpen vinden we deels terug in de andere artikelen en het concept van het prospectieve brein kan zo een ander licht werpen op bijvoorbeeld de neurale basis van gewetensfuncties (artikel van Moll e.a.) en op de wijze waarop misdadigers voor hun daden verantwoordelijk kunnen worden gehouden (artikel van Aharoni e.a.). Het is jammer dat de meeste artikelen moeilijk toegankelijk zijn. Dat zou men kunnen ondervangen door een extra inleidend artikel, afgestemd op de voorkennis van lezers die niet zo goed thuis zijn in de cognitieve neurowetenschap. Een minpunt is ook dat slechts in één artikel de illustraties in kleur zijn afgedrukt. Dat alles neemt niet weg dat deze bundel veel stof tot nadenken biedt. We melden daarom graag dat The year in cognitive neuroscience 2009 inmiddels ook al verschenen is.

J. Wiersma, K. Arts