Sigmund Freud (1856-1939) blijft inspirerend genoeg om een nieuwe Nederlandse vertaling, in 11 delen, op de markt te brengen. Deze verzameleditie verschijnt in het honderdvijftigste geboortejaar van Freud. Ze is niet alleen vernieuwd, maar ook vermeerderd (130 teksten meer dan in de eerdere uitgave) en chronologisch geordend (van 1885 tot 1939). Hiermee wordt recht gedaan aan de grote omvang van Freuds oeuvre, de hoge kwaliteit en de opvallende verscheidenheid daarvan. De vertaling, die verzorgd werd door Wilfred Oranje, is literair een prachtstuk: ze heeft een hoge graad van eenheid en uniformiteit. In vergelijking met de vorige, thematisch geordende, Sigmund Freud Nederlandse Editie, die van 1979-1993 door uitgeverij Boom werd uitgegeven, vindt de lezer aanvullingen aan het einde van elk deel, zoals een register van metaforen en vergelijkingen, een lijst van medische termen (in het eerste deel), een register van zegswijzen, een register van citaten en allusies, een personen- en het zakenregister. In het elfde deel, Registers, worden deze registers samengebracht, treffen we een lexicon (een verkorte versie van het Nederlands Psychoanalytisch Woordenboek) aan en daarnaast nog een inhoudsopgave, een chronologie van Freuds leven, een zeer uitvoerige bibliografie (met een overzicht van zijn werken, briefwisselingen en werken van anderen). Verder in dit laatste deel nog een register van dromen, van symbolen en van errata. De bijgevoegde cd-rom met zijn handig zoeksysteem vergemakkelijkt onderzoek en verhoogt de didactische mogelijkheden. Ook wat de vorm betreft, springt deze uitgave in het oog. Aan deze reeks heeft een kleine groep bekwame mensen gewerkt die alle lof verdienen: Wilfred Oranje, Walter Schönau en zijn vrouw Eliane, Harry Stroeken, Petra Kaas, Paul Beers, Hanneke Stuit en René van der Vooren. De uitgever, Elsbeth Greven, heeft naar aanleiding van deze editie haar proefschrift geschreven. Daarin gaat zij dieper in op het uitgeven van Freuds werk en bespreekt zij de geschiedenis van de Freud-uitgaven in Nederland. Vrijwel het gehele psychoanalytische oeuvre van Freud is opgenomen, met inbegrip van zijn voordrachten, referaten, boekbesprekingen, een aantal brieven, necrologieën en voorwoorden. Naast zijn vroege werk over hysterie en hypnose en zijn Ontwerp van een psychologie (Die Entwurf …), is er nu een vrijwel volledig overzicht van zijn metapsychologische geschriften. Bij de chronologische ordening heeft men het jaar van schrijven (niet van publicatie) gevolgd. De medische publicaties - van fysiologische, neurologische of anatomische aard - zijn niet in de reeks opgenomen. Het is jammer dat de uitvoerige correspondentie van Freud met familie, collega's en vrienden niet is geïncludeerd. Wel is een uitzondering gemaakt voor enkele tientallen brieven die op bepaalde vraagstukken een helderder licht werpen, zoals de manuscripten A-N uit de correspondentie met Wilhelm Fliess, die in het eerste deel zijn opgenomen. Alle teksten worden voorafgegaan door redactionele inleidingen, meestal afkomstig uit vroegere Freud-edities, maar ook aangevuld, geactualiseerd en her en der gewijzigd. Aan het einde van elk deel is een korte verantwoording opgenomen waarin onder meer beschreven staat welke uitgaven als bron voor vertalingen hebben gediend evenals andere technische kwesties. De elfde, toelichtende band stelt de lezer in staat door middel van paratekstueel materiaal Freuds werk grondig te bestuderen en verbanden te leggen tussen de afzonderlijke geschriften. Aan het einde van het registerdeel vinden we de Addenda met de nieuwste annotaties van Mark Solms, die samen met anderen werkt aan een uitbreiding van het notenapparaat en de herziene versie van de Standard Edition. Internationaal gezien loopt deze Nederlandse Freud-uitgave voorop in vele opzichten. De Franse Oeuvres complètes is nog altijd niet volledig; zelfs in het Duits is er niet zo'n volledige en omkaderde uitgave. Alle reden om ons in dit kleine taalgebied te verheugen over onze bevoorrechte positie. Ik heb de elf delen 'diagonaal doorgenomen' en kon het niet laten langer stil te staan bij de korte stukken aan het einde van elk afzonderlijk deel, die meestal betrekking hebben op thema's die in de vorige Boom-editie niet verschenen zijn. Belangrijke teksten die we vroeger node misten, kunnen we nu met genoegen proeven: Over dekherinneringen, Bijdragen aan de discussie over zelfmoord, Inleiding en slotwoord bij de discussie over onanie, Over de psychologie van de gymnasiast, Mythologische parallel voor een plastische dwangvoorstelling, Een verband tussen een symbool en een symptoom, Psychoanalyse en libidotheorie … Ik noem vooral teksten uit de latere werken; het eerste deel bevat meerdere, niet eerder vertaalde teksten. In de huidige psychiatrie doet men niets liever dan Freud verguizen. Maar vergeten we dan niet al te gemakkelijk zijn onschatbare en geniale inzichten die de psychiatrie ingrijpend hebben veranderd? Zoals: het belang van tijd te nemen; te luisteren naar en te spreken met de patiënt; de erkenning van het onbewuste; de aandacht voor de droom; de psychische determinering van symptomen; het belang van weerstand en overdracht; de betekenis van de seksuele driften en de vroegkinderlijke seksualiteit; de functie van de afweer; de organiserende rol van het oedipuscomplex; de verschillende gezichtspunten van de metapsychologie; het belang van een leertherapie; de invloed van het vroegkinderlijk verleden voor de verdere ontwikkeling; de structuur van de persoonlijkheid; de psychologie van het liefdesleven; het narcisme… Deze summiere opsomming van de wetenschappelijke inbreng doet overigens geen recht aan de voortreffelijke literaire kwaliteiten van Freud. Kortom, niets dan lof voor deze briljante uitgave.

M. Hebbrecht