Van de seksuele moeilijkheden in de spreekkamer van de seksuoloog heeft een belangrijk deel te maken met de relatie van de patiënt met zijn of haar partner. Er is daarom veel vraag naar benaderingen en interventies die zich juist op de relationele dimensie richten. De sensate focustherapie volgens Masters en Johnson, de meest toegepaste psychologische benadering, kent een cruciale rol toe aan de communicatie tussen de partners. Daarom dienen beide partners aanwezig en betrokken te zijn bij de therapie. Ook de oefeningen, die het hart vormen van de sensate focustherapie, zijn vormgegeven rond partnerinteractie. Maar behalve ontbrekende of gebrekkige communicatie(vaardigheden) spelen tussen partners met seksuele moeilijkheden ook vaak machtsstrijd en lastige verschillen in betekenisgeving een belangrijke rol. Die komen in de sensate focusbenadering niet expliciet aan de orde en men zou ze aan kunnen pakken met methoden uit de partnerrelatietherapie, volgens een systeemtheoretisch of cognitief-behavioristisch model. Het hier besproken handboek belooft in deze grote behoefte onder seksuologische hulpverleners te voorzien, en zou een gids zijn voor kortdurende, systeemgeoriënteerde therapie. Hiervoor vereist is dat de rationale, de onderliggende theorie, de toe te passen interventies en de therapeutische context duidelijk worden uitgelegd. Ook dienen auteurs aannemelijk te maken dat de benaderingswijze uitvoerbaar en heilzaam is. Deze zou aantoonbaar moeten leiden tot verbetering van het seksueel functioneren van het individu en het paar en dus tot vermindering van lijden. Ten slotte zou de behandeling natuurlijk ook geen ongewenste of schadelijke effecten moeten vertonen. Op deze aspecten schiet het boek echter schromelijk tekort. Om met het laatste, de aangetoonde werkzaamheid, maar te beginnen: in het hele boek vindt men geen woord over onderzoek naar de werkzaamheid, positief of negatief, en of de therapie heilzamer werkt dan het bekende gesprek met de buurvrouw. Mijn vermoeden is dat dergelijk onderzoek niet uitgevoerd is, noch nagestreefd wordt. De helderheid van opbouw en redenering houdt, in mijn ervaring, niet over. De hoofdstukken bestaan voor een belangrijk deel uit gevalsbeschrijvingen, vaak met lange, letterlijk weergegeven gespreksfragmenten. Hoewel dit uitstekend leesbare en interessante tekst oplevert (bijvoorbeeld het hoofdstuk van Bobele), moet men abstraheren en systematiseren om de kern van de benadering herkenbaar te maken en daarmee toepasbaar op andere casussen. Deze systematische aanpak ontbreekt volledig. Nu kan een heel nieuwe benadering die de platgetrapte paden achter zich laat de lezer zeker boeien of prikkelen, ook al is de evidentie nog dun. Een belangrijk deel van de inhoud is echter 'oude wijn in nieuwe zakken', zoals het stepped-care (plissit)-model van Jack Annon uit 1974, dat O'Hanlon in iets andere woorden als een nieuwe aanpak presenteert. Ergerlijk is de verering van de peetvaders van de systeembenadering, waarmee de eerste alinea's van vrijwel elk hoofdstuk zijn gevuld. Het wachten is op een andere tekst die de systeembenadering van paren met seksuele problemen systematischer uitlegt, de stappen van theorie naar interventies helder beschrijft, en die aanknopingspunten biedt voor gecontroleerd effectonderzoek. Dat onderzoek wordt nu node gemist. Quickies kan men wat mij betreft in dit opzicht als overbodig maar beter snel overslaan.

J.J.D.M. Van Lankveld