Over rouw. De zin van de vijf stadia van rouwverwerking
Elisabeth Kübler-Ross, sinds haar Lessen voor levenden uit 1970 (2000) wereldberoemd, voltooide Over rouw kort voor haar dood op 24 augustus 2004. In dit boek gaan zij en coauteur David Kessler dieper in op de vijf stadia van rouwverwerking. Herhaaldelijk waarschuwen ze voor een al te rigide begrijpen van deze vijf stadia: 'Het zijn handvatten die ons helpen enige grip te krijgen op onze gevoelens en ze thuis te brengen, maar het zijn geen vastliggende afstanden op een soort lineair tijdpad dat we in ons verdriet moeten afleggen. Niet iedereen maakt alle stadia door en niet iedereen doorloopt ze in de beschreven volgorde.' Verder worden diverse aspecten besproken van de binnenkant van rouw en verdriet (opluchting, spijt, tranen, schuldgevoelens, rancune, enz.) en van de buitenkant ervan (verjaardagen en gedenkdagen, kleren en bezittingen, financiën, enz.). Er wordt ook ruim aandacht geschonken aan bijzondere omstandigheden, zoals meervoudige verliezen, een plotselinge dood, zelfdoding, Alzheimer en rouw bij kinderen. In twee aparte hoofdstukken spreken de beide auteurs over verdriet en verlieservaringen in hun eigen leven. Dit boek is zeker niet uitsluitend bedoeld voor hulpverleners, maar voor eenieder die in zijn leven te maken krijgt met een belangrijk affectief verlies, met andere woorden: voor ieder van ons. De auteurs 'hopen dat dit boek een baken zal worden door licht, hoop en troost te schenken in de moeilijkste periode die wij allemaal moeten doormaken'. Uit dit boek blijkt overduidelijk de grote ervaring die beide auteurs hebben in het begeleiden van rouwende mensen. Zeer diverse en soms ook delicate aspecten (zoals het ontdekken van geheimen betreffende de overledene, seksualiteit en rouw) komen aan bod, veelvuldig geïllustreerd met geschiedenissen van cliënten. Dit vlot geschreven en goed toegankelijke boek is verhelderend voor rouwende mensen, die toch vaak geconfronteerd worden met voor henzelf ongewone gevoelens en ervaringen. Met hun dikwijls originele kijk en raad realiseren deze auteurs een boek dat de veerkracht van mensen in rouw zeker kan verhogen. Het kan hen zonder twijfel worden aangeraden. Maar ook voor hulpverleners, die toch veel te maken hebben met mensen die erg lijden onder een belangrijk verlies, kan dit boek behulpzaam zijn.
M. Eneman