Families worden door de eeuwen heen getroffen door allerlei vormen van stress en traumatische gebeurtenissen. Tot op heden beperkt de aandacht van hulpverleners en onderzoekers zich echter vooral tot getraumatiseerde individuen en hebben ze veel minder oog voor hun familieleden. Stress en traumatische gebeurtenissen zijn geen louter individuele fenomenen. Er is vaak een relationele context en zij beïnvloeden het sociale en familiale netwerk van de getroffene. Denk aan seksueel en fysiek misbruik door naasten, het moeilijk relationeel functioneren van een persoon met een posttraumatische stressstoornis (ptss), de secundaire traumatische stressreacties als gevolg van het samenleven met een getraumatiseerde persoon, of het gelijktijdig getroffen worden van verschillende gezinsleden in oorlogssituaties, bij natuurrampen en verkeersongevallen. Anderzijds blijken de sociale en familiale contexten belangrijke beschermende factoren in de preventie van ptss. Dit boek wil hoofdzakelijk de aandacht vestigen op de relationele context van traumatische gebeurtenissen en hun gevolgen en zo een tegengewicht bieden tegen het overwegend individueel denken bij het onderzoek en de behandeling van ptss. Een bundeling van theoretische concepten plus het beschikbare onderzoek, aangevuld met een diversiteit aan behandelingsmodellen moeten de lezer van dit standpunt overtuigen. Het boek is opgebouwd uit 3 delen. Deel 1 geeft het theoretische kader of beoogt dit te doen, maar blijft ver onder de verwachtingen. Het is een lappendeken van verschillende, en losstaande, theorieën die de lezer eerder verwarren dan dat zij een coherent kader bieden. Het hoofdstuk over de impact van ptss op het gezin is bovendien te veel vanuit een individueel en lineair standpunt geschreven. Juist de interactie met het gezin ontbreekt. Een schuchtere poging tot een meer interactief model vind je overigens wel bij de beschrijving van het complexe helingsproces van secundaire traumatische stress bij partners. In dit traumagetinte handboek zijn twee hoofdstukken vreemde eenden in de bijt, hoewel zij - zeker vanuit een gezinstherapeutisch perspectief - interessant zijn: 'selected optimization with compensation' als model bij verouderen en het 'family-systems model' bij chronische ziekten. Het tweede deel, over onderzoek op dit gebied, maakt de verwachtingen van dit boek beter waar. Heldere en goedgeschreven hoofdstukken, degelijke onderzoeksgegevens, een interactieve visie op trauma en familie en voldoende kritische reflectie. Het beschrijft een verrassend onderzoek over secundaire traumatisatie bij partners van holocaustoverlevers, waarin deze traumatisatie meer toegeschreven wordt aan het samenleven met een 'moeilijk' persoon dan aan het oorspronkelijke trauma. Uitschieters zijn ook het hoofdstuk over hechting en trauma en de mooie kritische beschouwing over de effectiviteit van partnerrelatieen gezinstherapie bij ptss. Alleen het hoofdstuk over familiale steun valt wat uit de toon, omdat dit meer over sociale steun in het algemeen gaat. Het derde deel bevat diverse behandelmodellen voor gezinnen en echtparen die met traumatische gebeurtenissen geconfronteerd werden. Vooral behandelaars van patiënten met een voorgeschiedenis van misbruik in hun kindertijd vinden hier iets van hun gading. Men kan kiezen tussen contextuele en ecologische gezinstherapie, 'emotionally focused' en 'acceptance and commitment' partnerrelatietherapie. Verder in dit deel onder meer een prima hoofdstuk van Walsh & McGoldrick over verlies en veerkracht, een hoofdstuk over een groepsgezinsinterventie voor multiprobleemgezinnen, en een hoofdstuk over een gezinscrisisinterventie die je een debriefing voor het gezin zou kunnen noemen. Dit deel verrast door zijn diversiteit, maar ook door zijn gebrek aan empirische fundering.
Kortom, dit boek bevat veel informatie over de relatie tussen traumatische gebeurtenissen en de familie. Het biedt de lezer bovendien een palet van behandelingsmodellen. Tegelijkertijd maakt dit boek dezelfde fout als vele andere handboeken. Om een degelijk referentiewerk af te leveren, volstaat het niet om een aantal boeiende auteurs en ideeën rond een bepaalde onderwerp samen te brengen. Het gebodene in dit boek is te divers en mist voldoende integratie en gemeenschappelijke visie. Het blijft wel een mooie reflectie van wat er nu leeft in het veld.

G. Lemmens