Broken Spirits gaat over mensen die ernstig beschadigd zijn door oorlog, vervolging, marteling en gedwongen migratie. Wereldwijd gaat het om ongeveer 40 miljoen mensen. Het is een groep die gemakkelijk vergeten wordt, of erger, die ongewenst verklaard wordt, ook in Nederland. Het is daarom verheugend dat een Nederlandse psychiater samen met een collega uit de vs ongeveer 50 experts uit verschillende disciplines en landen bijeen heeft gebracht om de theorie en de praktijk van de hulpverlening aan asielzoekers en vluchtelingen te beschrijven. Onder hen bevinden zich vele Nederlandse auteurs. Samen hebben ze gezorgd voor een bijzonder leerzaam boek. Het bevat 25 hoofdstukken, ondergebracht in 7 delen. Het eerste deel behandelt belangrijke theoretische en conceptuele onderwerpen. Het beschrijft in het algemeen de gevolgen van gedwongen migratie, marteling, politiek geweld en aanpassing aan een nieuwe cultuur op de geestelijke gezondheid van mensen. Ook de invloed van de cultuur op diagnostiek en behandeling van deze groep komt in dit deel uitgebreid aan de orde. Deel twee gaat over de gevolgen van psychotrauma's voor het individu en het appèl daarvan op de westerse geestelijke gezondheidszorg. Bijzonder lezenswaard vond ik hoofdstuk 6 van de hand van Wilson. Vanuit een psychodynamisch perspectief behandelt hij verschillende typologieën van posttraumatische zelfconfiguraties die slachtoffers van trauma's kunnen ontwikkelen. De lezer wordt zich ervan bewust dat de gevolgen van traumatisering veel meer omvatten dan de symptomatologie van de posttraumatische stressstoornis uit de dsm. De auteur gaat in op verschillende vormen van adaptieve reactieformaties die op traumatisering kunnen volgen en op de benaderingswijzen in de hulpverlening die bij elk van deze formaties passen. Een en ander wordt verduidelijkt in figuren en diagrammen. Het volgende deel is gewijd aan verschillende vormen van verbale therapieën. Essentieel daarbij zijn een veilige en vertrouwde therapeutische omgeving, empathie en een goede supervisie. De laatste is vooral van belang wegens de overdrachtgevoelens die de therapeutische relatie gemakkelijk kunnen vertroebelen. Er worden praktische richtlijnen gegeven inzake methodologie, management, tolken en supervisie. Daarna volgt een deel over de non-verbale therapieën waarin met name de psychomotorische therapie, lichaamsgerichte therapie, creatieve therapie en muziektherapie worden behandeld. Voor vluchtelingen vormen non-verbale therapieën vaak een goede ingang voor de hulpverlening in verband met de vaak aanwezige communicatieproblemen. De hoofdstukken bevatten veel praktische richtlijnen. Deel 5 richt zich op groepen die extra kwetsbaar zijn voor psychotrauma's, in het bijzonder kinderen, adolescenten en vrouwen. Traumatisering van hen heeft vaak ook nadelige effecten op de mensen in hun omgeving. Een systeembehandeling is bij hen dan ook vaak aangewezen. Deel 6 handelt over de mogelijkheden voor psychofarmacologische interventies, over de omgang met medisch- somatische problemen die het gevolg zijn van martelingen en over wegen om te komen tot psychosociale rehabilitatie van patiënten met posttraumatische stressstoornissen. Het laatste deel gaat over de wettelijke, morele en ethische, en politieke kanten van het werken met asielzoekers en vluchtelingen. Benadrukt wordt dat hulpverleners zich ook in de samenleving op dienen te stellen als pleitbezorgers voor deze vaak vergeten groep.
Samenvattend: Broken Spirits is een goudmijn voor hulpverleners die met vluchtelingen en asielzoekers werken. Het is theoretisch goed onderbouwd, gaat diep op de stof in vanuit verschillende gezichtspunten en bevat veel praktische richtlijnen. Doordat verschillende auteurs aan dit boek hebben bijgedragen, bevat het wel wat overlappingen. Het is ook een goed bronnenboek, alhoewel bij het lezen ervan ook duidelijk wordt dat veel meer onderzoek nodig is op dit gebied. Kortom: warm aanbevolen.

F.A.M. Kortmann