Dit boek beschrijft verschillende vormen van psychosociale interventies bij een aantal, meest chronische of levensbedreigende lichamelijke ziekten, zoals vormen van kanker, hart- en vaatziekten, gastro-intestinale stoornissen, neurologische ziekten en infectieziekten. Daarnaast bevat het een genderspecifiek hoofdstuk over gezondheidsbevordering bij vrouwen. De beschreven interventies variëren van psycho-educatie tot psychotherapie, individueel of groepsgebonden. De somatische ziekten die in het kader van het onderwerp van dit boek worden besproken, lijken enigszins willekeurig gekozen. Door de korte en bondige beschrijvingen zijn ze wel toegankelijk voor niet primair medisch geschoolde lezers. De hoofdstukken zijn voorzien van voldoende referenties.
De kwaliteit van de gepresenteerde hoofdstukken varieert nogal en ik vroeg me af wat hieraan ten grondslag zou kunnen liggen. Het voorwoord en de introductie van het boek gaven hier mogelijk een antwoord op. Ze maakten me enthousiast over wat er komen ging. David Spiegel schreef: 'The book reinforces the importance of improving communication between physicians and mental health providers …' En even verderop: 'Sophisticated attention to the biopsychosocial aspects of medical illness is not just a useful addition to medicine- it is good medicine.' De redactie van het boek doet er in de introductie nog een schepje bovenop door te stellen: 'We are optimistic that collaborative efforts between physicians and mental health clinicians will enhance the integration of medical treatment and psychosocial interventions.'
Om deze samenwerking in maat en getal uit te drukken was ik benieuwd naar het aandeel van de verschillende medische disciplines aan dit boek. Alle 4 de redactieleden zijn psychiater of psycholoog. Van de 23 auteurs die een bijdrage aan het boek hebben geleverd, zijn er slechts 4 medisch specialist maar geen psychiater. Bij een coauteurschap van psychiaters en andere medisch specialisten (wat in 4 van de 12 hoofdstukken het geval is, zoals in het hoofdstuk over cardiovasculaire aandoeningen) is er sprake van integratief denken. In de andere hoofdstukken ontbreekt een dergelijke aanpak.
Deze zeer beperkte bijdrage van niet-psychiatrische medisch specialismen vormt een wel zeer smalle 'bio-basis' en een weinig geslaagd voorbeeld van gezamenlijk optrekken van niet-psychiatrische medisch specialismen enerzijds en psychiaters/ psychologen anderzijds. Deze tegenstelling tussen intenties en uitvoering van het biopsychosociale model deed mij denken aan de verhitte discussies die recentelijk binnen de Nederlandse Vereniging voor Psychiatrie zijn gevoerd over de profielschets van de psychiater, in het bijzonder de identificatie van de psychiater als medisch specialist. Een tweede belangrijke tekortkoming van dit boek is dat het een helder concept en toetsbare hypotheses mist over de etiologische relatie, voorzover die er is, tussen 'bio', 'psycho' en 'sociaal'. Immers, als men een psychosociale behandeling wil toepassen bij lichamelijk zieke mensen is het van belang te zien wat de indicaties en implicaties zijn, ook wat betreft de biologische aspecten. Een laatste tekortkoming is de wel zeer beperkte ruimte die is ingeruimd voor de implementatie van psychosociale interventies en het gezamenlijk uitvoeren van multidisciplinaire hulpverlening in het dagelijkse medisch bedrijf.
Kortom, dit boek mist een evenwichtige invulling en uitvoering van alle drie de aspecten van een biopsychosociale benadering en gaat gewoon door op de weg van Descartes, van een duaal model in plaats van een integraal model van lichaam en geest. Vanuit dit manco verwondert het dan ook niet dat de auteurs niet aangeven hoe er daadwerkelijk een dialoog en een dynamische samenwerking tussen medici en paramedici gerealiseerd kunnen worden. Dit is immers een voorwaarde voor geslaagde psychosociale interventies bij lichamelijk zieke patiënten. Dit boek geeft dan ook de huidige stand van zaken weer over psychosociale behandelvormen binnen het reeds platgetreden pad van twee gescheiden wegen, psyche en soma; een onwenselijke erfenis uit vervlogen jaren die hopelijk niet eindigt in de heroprichting van de Berlijnse muur.

A. Honig