Door de ‘democratisering’ van medische informatie gaan patiënten die psychofarmaca gebruiken tegenwoordig zelf op zoek naar informatie over bijwerkingen. De voorschrijver wordt daarom tijdens een consult steeds vaker geconfronteerd met kritische vragen. Bovendien kunnen de farmacologie (therapeutische effecten en bijwerkingen) en psychische problematiek (catastrofale verwachtingen) interacteren tijdens dit proces. Het is dus van belang dat de voorschrijver niet alleen de juiste gesprekstechnieken beheerst om op basis van genuanceerde informatieverschaffing informed consent te verkrijgen, maar farmacologisch stevig is onderlegd om dit proces in goede banen te leiden.

Managing the side effects of psychotropic medications door Goldberg en Ernst is een verfrissende publicatie en geschikt voor zowel opleidelingen als ervaren collega’s die vaak psychofarmaca voorschrijven. Boeken met dergelijke titels presenteren vaak duizelingwekkende tabellen met bijwerkingen per geneesmiddelgroep: de voorschrijver wordt overspoeld met informatie zonder context, waardoor arts én patiënt vaak noodgedwongen verbijsterd afscheid moeten nemen van elkaar.

De auteurs doen dat anders in dit boek door in het eerste deel een farmacologische basis te leggen voor de clinicus die de bijwerkingen van psychofarmaca moet managen. Hiervoor gaan zij terug naar de basis van de farmacotherapie: de farmacodynamiek en -kinetiek, en een systematische aanpak om vast te stellen of een bepaald symptoom causaal te herleiden is naar de farmacologische eigenschappen van een voorgeschreven psychofarmacon. Daarnaast belichten zij een aantal belangrijke, maar relatief onderbelichte eigenaardigheden van de psychofarmaco­therapie zoals psychiatrische bijwerkingen veroorzaakt door psychofarmaca, bijwerkingen versus symptomen passend bij de ziekte zelf en verwachtingsmanagement in het kader van de noceborespons.

Het eerste hoofdstuk maakt de titel ‘The psychiatrist as physician’ waar en bereidt de lezer als het ware voor op de rest van het boek. In de daaropvolgende hoofdstukken worden relevante bijwerkingen (zoals gewichtstoename en metabole stoornissen, gastro-intestinale klachten, endocrinopathieën en slaapstoornissen) gebundeld, waarvoor men normaal gesproken verschillende bronnen moet raadplegen. Hierdoor wordt dergelijke informatie ook voor de drukke clinicus in een handomdraai toegankelijk.

De voorschrijver van psychofarmaca heeft uiteindelijk de taak om bij het eerste consult de patiënt met kritische vragen over bijwerkingen niet alleen goed te informeren, maar ook gerust te stellen, en tijdens de behandeling de therapeutische effecten te blijven wegen tegen storende of gevaarlijke bijwerkingen. Dit alles met een goede kennis van niet alleen psychopathologie, maar ook van de klinische farmacologie van psychofarmaca. Dit boek heeft de potentie om de voorschrijver (verder) wegwijs te maken in dat laatste.

G. Jacobs, psychiater-klinisch farmacoloog, Leiden