In dit leerboek benaderen de auteurs de psychiatrie vanuit een ander per-spectief, namelijk vanuit de ontwikkeling, die een leven lang duurt en vele fasen en transities kent. Psychiatrische stoornissen kunnen zich afhankelijk van de ontwikkelingsfase en gender van het individu verschillend manifesteren. Dit per-spectief juich ik vanuit de kinder­psychiatrie zeer toe: stoornissen ontstaan niet plotseling en zijn evenmin opeens verdwenen bij het bereiken van de volwassen leeftijd.

Dit ontwikkelingsperspectief wordt in het hele boek doorgevoerd, niet alleen in de inhoud van de hoofdstukken, maar ook bij de keuze van de experts die de hoofdstukken schreven: van jongere tot zeer ervaren auteurs. Het boek kenmerkt zich doordat veel verschillende onderwerpen beknopt de revue passeren. Dat doet recht aan de ondertitel. Veel wordt aangestipt zonder de pretentie volledig te zijn, en daardoor geeft het boek een mooi overzicht. Bij een moeilijk onderwerp zoals genetica wordt in twee hoofdstukken (hoofdstuk 3 en 14, resp. 9 en 8 pagina’s), het belang daarvan bij psychiatrische aandoeningen toegelicht.

Om psychiatrische stoornissen te begrijpen is het essentieel om de normale psychosociale, cognitieve en emotionele ontwikkeling te begrijpen. Deze wordt behandeld in deel 1, met in vogelvlucht veel verschillende theoretische achtergronden. De eerste twee hoofdstukken geven een helder overzicht van de verschillende ontwikkelingsgebieden (lichamelijk, cognitief en sociaal-emotioneel), met daarbij de belangrijkste modellen en koppelen die aan verschillende leeftijdsfasen (van eerste levensjaar tot het levenseinde). Een overzicht dat snel inzicht geeft in de belangrijkste (ontwikkelings)taken van de mens in zijn hele leven.

Daarna volgen de genetica, biologische tests, het brein in ontwikkeling, de klinische neuropsychologie, man-vrouwverschillen en de invloed van opvoeding in de ontwikkeling met o.a. aandacht voor de hechting en de ontwikkeling van het geweten.

In het tweede deel komt de praktijk van de ontwikkelingsstoornissen aan bod, met eerst in 5 hoofdstukken de vertaling van de theorie naar de praktijk (diagnostiek, onderzoek bij een kind in ontwikkeling, genetica in de praktijk en epidemiologie).

Vervolgens wordt een selectie van 12 klinische beelden behandeld, die zich (blijvend) manifesteren gedurende de levensloop. Bij beelden zoals autismespectrumstoornissen en adhd is dat evident. Echter, onduidelijk is waarom men koos voor selectief mutisme dat zich vooral in de kinderleeftijd manifesteert, maar waarschijnlijk zeldzaam is bij adolescenten en volwassenen.

Interessant is de keuze voor bipolaire stoornis, omdat de gedragsuitingen daarvan bij adolescenten ook als typisch puberteitsgedrag kunnen worden beschouwd en daardoor niet altijd worden herkend als een manisch beeld. De differentiaaldiagnostiek bij adolescenten wordt daarom ook relatief uitgebreid beschreven.

Deel 2 besluit met twee hoofdstukken met grensverkenningen, met een hoofdstuk over transitie naar volwassenheid en lichte verstandelijke beperkingen in de levensloop. In deel 3 volgen ten slotte nog twee hoofdstukken over de maatschappelijke context, waarmee dit leerboek echt aansluit bij de huidige ontwikkelingen.

Volgens de redacteuren is het boek niet voor een specifieke groep of discipline geschreven; naast hulpverleners (psychologen, orthopedagogen en psychiaters) en docenten zouden ook beleidsmakers, ouders/opvoeders en geïnteresseerde leken kunnen profiteren van de informatie. Zij hopen dat die kan bijdragen aan het beter herkennen van psychiatrische stoornissen en maatschappelijk begrip voor mensen die hieraan lijden. Een nobel streven, maar de vraag is of een leerboek zijn weg zal vinden naar de laatste groep. Aan de inhoud zal het niet liggen, want juist de diverse onderwerpen die op een beknopte manier veel verschillende aspecten belichten over theorie, praktijk en de maatschappij, geven snel brede informatie. Dus wie weet wordt dit een leerboek voor een breder publiek dan alleen studenten en docenten.

L. Nijland, gz-psycholoog i.o. tot klinisch psycholoog, Oegstgeest