Dit Leerboek psychiatrie blijft het Nederlandstalige standaardwerk in de Nederlandse en Vlaamse opleiding geneeskunde en de vervolgopleiding psychiatrie. Het belang ervan is dus moeilijk te overschatten, aangezien alle Nederlandse artsen en alle Vlaamse artsen uit Antwerpen, Gent en Brussel (delen van) dit boek onder ogen hebben gekregen en als naslagwerk gebruiken. De groeiende kennis in ons vakgebied maakte het nodig dat het leerboek bij een derde editie volledig werd herzien.

In deze versie werd de redactie uitgebreid met twee Vlamingen die reeds betrokken waren bij de vorige editie. De inhoudsopgave is grotendeels ongewijzigd gebleven, maar de inhoud is volledig aangepast aan de dsm-5. De Nederlandse vertaling van de dsm draagt bij tot het aangroeien van een Nederlands begrippenkader, waardoor de Nederlandse en Vlaamse psychiater gebruik kan maken van Nederlandse terminologie. Deze gemeenschappelijke taal kan de medische geletterdheid van onze patiënten alleen maar doen groeien.

De grootste inhoudelijke wijziging in het leerboek is de volledige herziening van het hoofdstuk Etiopathogenese. Met bijna een verdubbeling (van 52 naar 92 pagina’s) omvat dit hoofdstuk nu naast de neurobiologie en psychologie van het normaal en pathologisch psychisch functioneren nu ook de beschrijving van de neurobiologische correlaten van de belangrijkste psychische functies en psychiatrische symptomen, zoals bewustzijn, denken, waarnemen en stemming. Deze omschakeling naar het beschrijven van de neurobiologische mechanismen van allerlei dimensionale psychische functies en symptomen in plaats van de focus op categoriale ziektebeelden sluit aan op de modernere visie van psychiatrische diagnostiek.

Het hoofdstuk rond psychologische behandeling is op vergelijkbare wijze herzien. De klassieke indeling in de psychotherapeutische stromingen is losgelaten en het hoofdstuk beschrijft meer de algemene psychotherapeutische principes die bij elke psychologische behandeling van belang zijn en differentieert de verschillende psychotherapeutische referentiekaders naar hoe ze met deze principes omgaan. Deze aanpak sluit beter aan bij het huidige klinische denken over psychotherapie.

Het hoofdstuk over psychofarmacologie behoudt wel de klassieke indeling van antipsychotica, antidepressiva, etc. De vernieuwde visie van de neuroscience-based nomenclature (NbN), waarbij producten meer benoemd worden naar hun werkingsmechanisme is hier niet gebruikt, hoewel enkele nieuwe tabellen hier wel meer de aandacht op vestigen. Dit theoretische NbN-model maakt het onderscheid tussen de verschillende effecten van schijnbaar dezelfde middelen duidelijker en zou dus wel kunnen passen in een leerboek, hoewel in de praktijk het model nog niet echt is doorgedrongen. Misschien iets voor een volgende editie?

De uitbreiding van niet-farmacologische neurobiologische behandeling (zoals elektroconvulsietherapie, repetitieve transcraniële magnetische stimulatie, lichttherapie) was nodig en is een vermelding waard.

De vorm van het boek is mee veranderd. Het boek bevat slechts 10 extra pagina’s, maar is iets dunner geworden aangezien de pagina’s groter zijn. Daarnaast is de cd-rom uit de vorige editie, waar de casuïstiek met bijhorend beeldmateriaal op stond, vervangen door een onlineleeromgeving. Hiermee is deze derde editie een stuk moderner en gebruiksvriendelijker geworden (mijn laatste 2 computers hadden geen cd-romlezer meer).

Op deze onlineleeromgeving vind je de volledige tekst (met hyperlinks) en de casuïstiek terug. De eenvoud en gebruiksvriendelijkheid ervan zijn goed, maar af en toe lijkt er technisch toch eens iets mis te gaan met bijv. webpagina’s die schokkende bewegingen maken en tekst die gedeeltelijk afwezig lijkt te zijn. Over de kwaliteit van de kennisclip ben ik positief, maar het is spijtig dat er maar één clip aanwezig is (over angststoornissen). Misschien wordt dit gedeelte nog later aangevuld? Al bij al een meerwaarde voor het leerboek.

Deze derde editie van het Leerboek psychiatrie zal opnieuw als standaardwerk gebruikt kunnen worden en heeft, volgens mij, inhoudelijk een verbreding en een verdieping ondergaan. Een gemiste kans bij deze herziening bestaat uit het onvoldoende inkorten van de hoofdstukken. Het leerboek heeft, zoals andere standaardwerken, te kampen met een gebrek aan bondigheid waardoor de lezer vaak heel wat pagina’s moet doornemen om tot de nodige kennis te komen, wat het moeilijk maakt een overzicht te krijgen.

T. Pattyn, psychiater. in opleiding, Antwerpen