Tot enkele decennia geleden werden persoonlijkheidsstoornissen vooral beschreven vanuit een psychoanalytisch perspectief. Met de komst van in manuals uitgewerkte behandelprotocollen zoals dialectical behavior therapy (dgt) veranderde het landschap, en op basis van gerandomiseerde gecontroleerde trials (rct’s) bleken vervolgens ook transference-focused psychotherapy (tfp), schema-focused therapy (sft) en mentalizing-based therapy (mbt) effectiever dan gebruikelijke behandeling (treatment as usual; tau): klaar voor de onderlinge evidence horse race.

Weer een decennium verder zijn we inmiddels enkele illusies armer en enkele inzichten rijker: de effecten van deze ‘big four’ verschillen niet alleen onderling nauwelijks van elkaar, maar ze blijken in rct’s ook niet effectiever dan goed gestructureerde vergelijkingscondities van voldoende intensiteit, zoals good psychiatric management (gpm) of structured clinical management (scm).

Een nieuwe fase dient zich derhalve aan: Livesley, Dimaggio en Clarkin beschrijven in Integrated modular treatment (imt) een methodiek waarin zij op een eclectische en pragmatische wijze werkzame principes, methoden en technieken uit genoemde scholen en stromingen integreren. In plaats van te focussen op één theoretisch referentiekader pleiten zij hierin juist voor een gerichte methodische toepassing van uiteenlopende technieken, binnen een gestructureerd kader van common factors. Binnen een duidelijk gefaseerd behandelaanbod maken zij zodoende ruimte voor effectief gebleken gedragsmatige en psychodynamische psychotherapeutische (deel-)technieken, vanuit alle referentie­kaders. Dit alles als basis voor een effectieve behandeling op maat.

Met hun methode integrated modular treatment (itm) doen de auteurs nadrukkelijk geen poging om een zoveelste specifieke gemanualiseerde ‘drielettertherapie’ voor de borderlinepersoonlijkheidsstoornis te lanceren, op weg naar een evidence-based bestaansrecht na rct-vergelijkingen met tau. (Voor een trouwe groep te duur gecertificeerde therapeuten die in hun zoektocht naar een eigen beroepsidentiteit dreigen af te glijden in sektarisme.) Het boek beperkt zich niet alleen tot externaliserende patiënten met een borderlinepersoonlijkheidsstoornis, maar behandelt ook angstige patiënten met een vermijdende persoonlijkheidsstoornis, patiënten met een antisociale persoonlijkheidsstoornis en patiënten met afhankelijke of dwangmatige trekken. In alle soorten en maten dus en van licht tot ernstig.

Het boek is zeer geschikt voor beginnende psychotherapeuten, klinisch psychologen en psychiaters die zich niet bij voorbaat vast willen pinnen op één theoretische stroming of specifieke methodiek. Het boek werkt bovendien geestverruimend voor zowel gedragstherapeuten als psychoanalytici, voor dgt’ers, mbt’ers, sft’ers en tfp’ers die over de grenzen van hun eigen model heen willen en durven kijken. itm sluit ook mooi aan bij de ontwikkelde methodieken in de geïntegreerde richtlijnbehandeling (grb) voor persoonlijkheidsstoornissen vanuit het landelijke Kenniscentrum Persoonlijkheidsstoornissen. Zeer aanbevolen dus, goed voor ons allemaal.

T. Ingenhoven, psychiater/psychotherapeut, Lunteren