Permanent Tegenwoordige Tijd. Het onvergetelijke leven van de man die zijn geheugen verloor
De tegenwoordige tijd wordt taalkundig gebruikt om handelingen in het heden uit te drukken. Maar wat als er niets anders meer is dan ‘het heden’; als je moet leven in een ‘permanent tegenwoordige tijd’? Dit boek gaat eigenlijk over een beroemd iemand ondanks dat we hem slechts kennen als patiënt hm. Sinds zijn overlijden in 2008 mag hij vermeld worden als Henry Gustave Molaison.
hm dient al meer dan 50 jaar als indexcasus voor geheugenonderzoek sinds hij na een experimentele behandeling voor epilepsie een goed gedeelte van zijn beide hippocampi en aanliggende structuren liet verwijderen. Een (gematigd) succesverhaal voor zijn epilepsie, maar met dramatische gevolgen voor de werking van zijn geheugen. Dr. Suzanne Corkin heeft met dit boek in de eerste plaats haar eigen levenswerk geschreven. Meer dan 38 jaar lang heeft zij met haar team het privilege gehad om hm te kunnen observeren en onderzoeken.
De auteur slaagt erin om in de eerste 3 en laatste 3 hoofdstukken niet alleen een uitgebreide casusverslag te beschrijven, maar ook het menselijke levensverhaal van Henry Molaison. Daarbij krijg je ook een blik op de banden die door de jaren gesmeed worden tussen Henry en Corkins team, hoewel Henry zich nooit herinnert wie die mensen zijn of wat zij doen, waardoor ze zich telkens opnieuw moeten introduceren.
Het grootste gedeelte van dit boek (hoofdstuk 4-10) bestaat uit de vele tests die hm heeft ondergaan en de inzichten die eruit zijn voortgekomen, zoals het bestaan van gescheiden processen voor kortetermijn- en langetermijngeheugen, dat amnesie semantisch en declaratief leren aantast, maar dat leren zonder besef (niet-declaratief leren) intact blijft, dat de hippocampus niet nodig is om feiten te onthouden, maar wel om deze feiten in een context te plaatsen, etc. De hoeveelheid en nauwgezetheid aan tests die beschreven worden, zijn indrukwekkend, maar ze maken het boek moeilijk leesbaar. Ondanks vele aangename en verhelderende anekdotes kom je in deze hoofdstukken maar moeizaam vooruit. In de laatste hoofdstukken verandert het boek dan bijna weer in een thriller wanneer de rollercoaster die bij het overlijden van hm van start gaat, wordt beschreven. Het protocol om hm’s hersenen te conserveren, dat maar liefst 7 jaar voorbereiding had gevergd, werd in gang gezet. Hierdoor zullen we nog jarenlang nieuwe inzichten kunnen verwerven en oude kunnen bevestigen.
Hoewel dit boek zelf niet zo gedenkwaardig geschreven is, zal Henry Molaison, de man die alles moest vergeten, in ons geheugen gegrift staan.
T. Pattyn