achtergrond Vanuit een evolutionair perspectief is het opmerkelijk dat psychosegevoeligheid, vooral optredend in de reproductieve periode en geassocieerd met verminderde vruchtbaarheid, zich kan handhaven in de menselijke populatie.
doel Argumenten aandragen voor de hypothese dat we psychotische symptomen op zichzelf niet moeten zien als afwijkend, maar als adaptief verschijnsel.
methode Filosofische beschouwing en literatuuronderzoek.
resultaten Tot op heden heeft men met biomedisch onderzoek de etiologie van psychotische stoornissen nog niet definitief kunnen vaststellen. Bevindingen zijn inconsistent en laten niet-specifieke hersenafwijkingen zien en genetische variaties met kleine effectgroottes. Er zijn daarnaast overtuigende aanwijzingen voor een relatie tussen psychosegevoeligheid en stressvolle omgevingsfactoren, vooral als die samenhangen met sociale uitsluiting. Psychotische symptomen als fenomeen zouden we daarom wellicht beter kunnen begrijpen als een natuurlijk afweermechanisme of een protectieve reactie op een stressvolle omgeving. Dit past bij het gegeven dat psychotische symptomen meestal tot ontwikkeling komen tijdens de adolescentie. In deze levensfase is een belangrijke ontwikkelopgave het verlaten van de vertrouwde, veilige thuisomgeving en het ontwikkelen van nieuwe sociale netwerken. Dit kan een status van ‘hyperbewustzijn’ veroorzaken en doet een beroep op het vermogen tot sociale adaptatie. Dit mechanisme kan ontregeld raken door onderliggende kwetsbaarheid van de hersenen en/of externe stressoren die met sociale uitsluiting gepaard gaan.
conclusie Er is een theoretisch kader verdedigbaar waarin psychotische symptomen beschouwd worden als een evolutionair functioneel verschijnsel. Het onderzoek naar psychotische stoornissen kan gebaat zijn bij een focus op onderliggende algemene kwetsbaarheden van de hersenen of het voorkomen van sociale uitsluiting, in plaats van psychotische symptomen an sich als ‘abnormaal’ te beschouwen.