Tot twee derde van de jongeren maakt voor het 16de levensjaar één of meer traumatische gebeurtenissen mee. Ongeveer 16% krijgt een posttraumatische stressstoornis (ptss). Bij chronisch getraumatiseerde jongeren is het klinisch beeld vaak complexer en is er sprake van comorbiditeit. Deze jongeren kunnen ernstige gedragsproblemen laten zien en emotioneel ontregeld zijn. Als een clinicus niet vraagt naar traumatische ervaringen, dan zal hij of zij reageren op het gedrag en geen rekening houden met onderliggende traumagerelateerde oorzaken. Vandaar de titel van dit boek ‘Beyond ptsd’. Kijk verder dan alleen naar het gedrag en het inzetten van interventies gericht op het controleren van het gedrag, maar begrijp ook waarom een jongere zich op deze manier gedraagt. Traumasensitief hulpverlenen is daarbij belangrijk. Dit is de kernboodschap van het boek.

Beyond ptsd is een fraai boek met allerlei praktijkvoorbeelden en gebaseerd op de laatste wetenschappelijke inzichten. Het boek is een Amerikaans product, waaraan 20 auteurs hebben meegeschreven. Het bestaat uit een inleiding en twee delen: deel I gaat over gedragsproblemen die een uiting zijn van traumatische stress en deel II gaat over verschillende zorgsystemen, zoals jeugdzorginstellingen, waar jongeren begeleid of behandeld worden vanwege gedragsproblemen en waarbij trauma een onderliggende oorzaak kan zijn.

De eerste twee inleidende hoofdstukken zijn geschreven door de beide redacteuren van het boek. Het zijn twee fraaie hoofdstukken over de impact van chronisch traumatische stress op de ontwikkeling van de adolescent en het belang van screenen, herkennen van trauma en de behandeling hiervan.

In deel I gaan de auteurs in 7 hoofdstukken in op de volgende onderwerpen: agressie, suïcide en zelfbeschadigende gedrag, risicovol gedrag en verslaving, schoolweigering, psychose, gevolgen voor de seksuele ontwikkeling en de gevolgen voor jongeren met een verstandelijke beperking. De opzet van de hoofdstukken is nagenoeg hetzelfde. Ze beschrijven het probleemgedrag en stellen vervolgens de vraag hoe trauma kan leiden tot dit specifieke gedrag of, in de laatste twee hoofdstukken, wat de gevolgen van trauma zijn bij kwetsbare doelgroepen. Aan het einde van ieder hoofdstuk bespreekt men de evidence-based interventies.

In deel II besteden de auteurs in 6 hoofdstukken aandacht aan zorgsystemen die te maken krijgen met jongeren die traumatische stress hebben ervaren, zoals de acute psychiatrische dienst, school, jeugdzorginstellingen, medische diensten, pleegzorg en juridische diensten. In dit deel is het uitgangspunt niet het specifieke probleemgedrag, maar het betreffende zorgsysteem. Ieder hoofdstuk begint met een casus. Vervolgens wordt besproken welke gedragsproblemen zich kunnen voordoen en hoe trauma onderliggend een rol kan spelen. Ook in deze hoofdstukken komen evidence-based interventies aan de orde.

Aan het einde van ieder hoofdstuk staan zowel referenties als interessante verwijzingen naar onlinebronnen, screeningtools en leestips. Dit maakt het boek aantrekkelijk. Omdat het een Amerikaans boek is, zijn de verwijzingen naar de diverse bronnen ook van Amerikaanse origine. De interventies die de auteurs bespreken, zijn met name de cognitief-gedragstherapeutische en systemische interventies. Eye movement desensitization and reprocessing (emdr) noemen ze wel, maar deze krijgt geen uitvoerige bespreking, terwijl emdr in Nederland vaak wordt toegepast.

Dit boek voegt daadwerkelijk iets toe aan de bestaande traumaliteratuur. Het is geschikt voor de professionals die hulpverlenen aan jongeren in de breedste zin van het woord. Doe er uw voordeel mee en kijk verder dan het gedrag.

R. Lindauer, kinder- en jeugdpsychiater, Amsterdam