De eerste editie van dit boek verscheen 25 jaar geleden en volgens de redacteuren was dat een tijd waarin de overstap van psychiater naar medisch manager gezien werd als een overstap naar de ‘dark side’. Volgens hen is dat nu niet meer het geval en is medisch management inmiddels een gerespecteerd onderdeel van het werk van dokters.

Het staat buiten kijf dat ‘management’ en wellicht nog meer ‘leiderschap’ als competenties van de arts een prominente plaats hebben gekregen in de basisopleiding en de medisch-specialistische opleidingen. Niettemin is het nog niet zo eenvoudig vast te stellen welke kennis en vaardigheden ervoor nodig zijn. Dit boek biedt een goed overzicht voor de psychiater.

Het eerste deel van het boek bestaat uit een overzicht van de ontwikkelingen in de National Health Service (nhs) in het Verenigd Koninkrijk (vk), met overigens opvallende verschillen tussen Schotland, Wales, Noord-Ierland en Engeland. Dit is in engere zin niet zo relevant voor de Nederlandse psychiater, maar wel wordt duidelijk dat men ook daar worstelt met veel dezelfde zaken als hier.

De nhs kent een lange geschiedenis van hervormingen, maar de laatste hervorming in 2012 (Health and Social Care Act) laat duidelijke parallellen zien met de veranderingen die in Nederland met het nieuwe zorgverzekeringsstelsel zijn geïntroduceerd. Zo wordt gestreefd naar sterkere competitie tussen zorgaanbieders, toelating van nieuwe aanbieders op de markt, grotere autonomie van de inkopers van zorg, invoering van uitkomstenbekostiging en versterking van de positie van de burger/patiënt. De aanleiding is ook hier de vraag hoe de zorg kwalitatief goed en toegankelijk te houden en tegelijk betaalbaar.

De inkopers in het vk zijn geen verzekeraars, maar Clinical Commissioning Groups, bestaande uit vertegenwoordigers van de lokale gemeenschap, huisartsen, medisch specialisten en verpleegkundigen, maar het verdelingsvraagstuk blijft hetzelfde in een situatie waar de vraag groter is dan wat met het beschikbare geld kan worden betaald aan zorg. Zowel in het vk als in Nederland ligt hier een vraag voor het medisch leiderschap.

Het tweede en grootste deel van het boek heet ‘Changes and conflicts’, een mooie overkoepelende titel voor de beschreven situaties in de 14 hoofdstukken, die stuk voor stuk laten zien wat het vraagt van de kennis en vaardigheden van de psychiater om zijn of haar rol als manager in deze situaties waar te maken. Thema’s zijn: teamontwikkeling, aanpak van samenwerkingsproblemen, aanspreken van collega’s op functioneren, implementeren van kwaliteitsverbetering, aanpassen van het zorgaanbod op de vraag van cliënten in je werkgebied (individuele vragen, epidemiologische vragen), organiseren van audits, maar ook hoe om te gaan met een tuchtzaak. De scope van de manager varieert in de hoofdstukken van directeur van een instelling tot hoofd van een programma of van een team. De beschreven verantwoordelijkheden zijn in hoge mate van toepassing op iedere psychiater met managementtaken en nog een stap verder, vanuit de notie van leiderschap, voor alle psychiaters.

In het derde deel van het boek ligt de focus op de persoonlijke ontwikkeling van de psychiater. Hierin staat leiderschap meer op de voorgrond dan management. De auteurs zetten uiteen dat de leiderschapsrol voorbeeldgedrag vergt op verschillende domeinen. Van het goed leiden van vergaderingen tot duidelijk presenteren van de visie, van aandacht voor morele en ethische kwesties bij de besluitvorming tot aandacht voor het wel en wee van je teamleden, van regelmatige reflectie op wat je wilt of op wat je kunt tot aandacht voor timemanagement.

Vrijwel alle hoofdstukken zijn prettig leesbaar en geven praktische aanknopingspunten zonder te vervallen in to-dolijstjes.

Geschikt voor een ieder die wil nadenken over de context waarin we ons vak uitoefenen en hoe deze beter te managen.

T. Heeren, psychiater-bestuurder, Amersfoort