achtergrond Het incubusfenomeen is een paroxismaal verschijnsel dat wordt gekenmerkt door een slaapparalyse met sensed presence en de angstaanjagende beleving dat een wezen op de thorax drukt.
doel Een overzicht bieden van de literatuur over het incubusfenomeen en praktische adviezen formuleren voor diagnostiek en behandeling.
methode Literatuurstudie via PubMed en de historische literatuur.
resultaten Het incubusfenomeen is een relatief onbekende parasomnie die in de algemene bevolking wereldwijd een lifetimeprevalentie heeft van rond de 30% en die nog hogere prevalentiecijfers kent onder studenten, psychiatrisch patiënten en patiënten met narcolepsie. Het verschijnsel wordt toegedicht aan een dissociatie van de remslaapfase, met daarbij intrusie van endogeen gemedieerde percepten. Het behoeft zelden behandeling, daar het self-limiting is en het meestal eenmalig optreedt. Bij recidiverende aanvallen kan evenwel nadere diagnostiek zijn aangewezen met polysomnografie en kan behandeling wenselijk zijn met anxiolytica, antidepressiva, anticholinergica of anti-epileptica.
conclusie Het incubusfenomeen is een indringend, maar - voor zover bekend - benigne verschijnsel. Desalniettemin is het belangrijk om het te herkennen, het niet te verwarren met een psychose of andere ernstige psychiatrische stoornissen en het desgewenst lege artis te behandelen.