Rating scales in mental health is volgens de schrijvers bedoeld voor clinici en onderzoekers die in hun dagelijks werk gebruik (willen) maken van psychometrisch onderbouwde vragenlijsten.

Het boek biedt een overzicht van 119 vragenlijsten en beoordelingslijsten verdeeld over 20 categorieën. De indeling in categorieën is niet helemaal eenduidig: sommige categorieën betreffen specifieke stoornissen, andere gaan over kwaliteit van leven, over vragenlijsten specifiek voor gebruik bij kinderen en er is een categorie met vragenlijsten over het sociaal functioneren. Onnodig op te merken dat wanneer zo breed wordt ingezet een dergelijk boek nooit volledig kan zijn. Daarbij is ook de indruk dat de auteurs zich vooral gericht hebben op de beschikbare lijsten in de vs, waardoor een veel ingezette screeningslijst als de Somatoform Dissociation Questionnaire (sdq) (uit Groot-Brittannië) niet in het boek is opgenomen.

De algehele opzet is dat per vragenlijst een algemene beschrijving wordt gegeven met daarnaast specifieke informatie. Daarbij gaat het om het toepassingsgebied en doel van de vragenlijst, afnameduur, een (beperkt) aantal psychometrische eigenschappen, literatuurreferenties en verkrijgbaarheid en copyrightgegevens.

Op sommige vragenlijsten liggen de rechten bij auteurs of uitgevers, andere zijn beschikbaar in het publieke domein. Afhankelijk hiervan is dan ook bij sommige vragenlijsten helemaal geen voorbeeld dan wel een enkel voorbeeld van vragen en items weergegeven terwijl in andere gevallen de vragenlijst integraal is opgenomen (maar dan weer in enkele gevallen mét normgegevens en in andere gevallen zonder).

Vooropgesteld, het is altijd prettig wanneer ergens een overzicht beschikbaar komt van gegevens die voor de clinicus in de dagelijkse praktijk relevant, maar doorgaans moeilijk te vinden zijn. Vaak worden de vragenlijsten gepresenteerd in onderzoeksartikelen, in uiteenlopende tijdschriften, of worden ze aangeboden door de verschillende uitgevers.

Echter, onder andere als gevolg van de al dan niet aanwezige rechten toont zich hier een vrij praktische beperking van het boek. De lezer beschikt niet in één keer over 119 vragenlijsten die hij of zij bij wijze van spreken meteen kan gebruiken. In sommige gevallen weet de lezer op zijn best waar de lijst beschikbaar (lees: te koop) is en heeft enkele literatuurreferenties waar uitgebreidere informatie te vinden is. In andere gevallen is de hele lijst beschikbaar, in het gunstigste geval mét beperkte normgegevens.

In dit laatste geval lijkt niets het gebruik van de vragenlijst in de eigen klinische praktijk in de weg te staan, ware het niet dat de vragenlijst nog uit het Engels vertaald moet worden en, als er normen beschikbaar zijn, deze gebaseerd zijn op doorgaans niet-Nederlandse populaties.

Van Widenfelt e.a. (2005) beschrijven uitvoerig de op de loer liggende fouten die gemaakt kunnen worden (en in een aantal gevallen ook gemaakt zijn) wanneer met het vertalen en aanpassen van vragenlijsten al te lichtzinnig wordt omgesprongen. Ook bij een voor Nederlanders relatief vertrouwde taal en cultuur als de Amerikaanse kunnen culturele verschillen maken dat een een-op-eenvertaling de (psychometrische) kwaliteiten van een vragenlijst ernstig kan aantasten. Bij een een-op-eenovername van normgegevens gelden vergelijkbare bezwaren.

Het boek biedt voor een onderzoeker of clinicus op zoek naar informatie een aardige eerste oriëntatie van wat er is. Maar dat biedt de website van het Tijdschrift voor Psychiatrie over beschikbare meetinstrumenten ook. Daar staan méér vragenlijsten beschreven en is een aantal ook te downloaden, maar er worden geen psychometrische gegevens gegeven. Dat laatste is wellicht te prefereren boven een selectieve weergave van psychometrische gegevens waarbij niet goed duidelijk wordt gemaakt hoe men deze gegevens kwalitatief moet beoordelen.

C. Reichart