achtergrond Stress is essentieel voor gezondheid, maar de vatbaarheid voor psychiatrische stoornissen wordt verhoogd wanneer hantering van een chronische stressor faalt.
methode Literatuuronderzoek naar de rol van het hypothalamus-hypofyse-bijnier(hhb)-systeem in de neurobiologische mechanismen van stress. Corticotropine-releasing hormoon (crh), vasopressine, adrenocorticotropine (acth) en β-endorfine zijn van groot belang in de stressreactie; in dit artikel wordt de cortisolwerking in de hersenen behandeld.
resultaten Cortisolafgifte door de bijnierschors gebeurt pulsgewijs 1 x per uur en op ieder moment na blootstelling aan een stressor. Cortisolwerking komt tot stand via binding aan twee typen receptoreiwitten die gentranscriptie beïnvloeden: de mineralocorticoïdreceptor (mr) en de glucocorticoïdreceptor (gr). De mr en de gr komen vooral voor in hippocampus, amygdala en prefrontale cortex; hersenstructuren voor emotie en cognitie. Beide receptoren zijn van belang voor energiemetabolisme en regelen dagelijkse en slaapverwante gebeurtenissen. Bij stress bepaalt de mr, in samenwerking met andere signalen, de verdediging tegen de stressor, terwijl de gr van belang is bij herstel, verwerking van de stressor en opslag van de ervaring in het geheugen.
conclusie Verhoogde kwetsbaarheid voor stressgerelateerde psychiatrische stoornissen ontstaat wanneer de mr-activerende en gr-onderdrukkende componenten van de stressreactie uit balans raken. Deze balans is afhankelijk van het vermogen de stressor te hanteren, dat op zijn beurt weer afhankelijk is van genetische factoren in wisselwerking met de uitkomst van de verwerking van eerdere stressvolle ervaringen.